Rúm þrjú ár eru síðan sveitarfélögin á Norðurlandi vestra undirrituðu samstarfssamning við Klappir Development ehf. um uppbyggingu og rekstur á 120 þúsund tonna álveri á fyrirhuguðu iðnaðarsvæði við Hafursstaði í Skagabyggð. Áætlanir gerðu ráð fyrir 240 varanlegum störfum í álverinu og allt að 800 tímabundnum störfum á byggingartíma. Undirrituð var viljayfirlýsing í ráðherrabústaðnum við Tjarnargötu, um fjármögnun álversins 1. júlí 2015 en fyrirtækin sem stóðu að henni voru Klappir Development og China Nonferrous Metal Industry´s Foreign Engineering and Construction (NFC).

Lítið hefur heyrst af álversálformunum síðustu misserin en vitað var í upphafi að ekki væri til orka til að starfrækja álverið. Í ágúst 2016 kom fram í fréttum að álverið væri í biðstöðu þar sem ekki hefði verið unnt að tryggja orku. Haft var eftir Ingvari Unnsteini Skúlasyni, framkvæmdastjóra Klappa Development að fundað hefði verið með orkufyrirtækjum en eins og sakir stæðu væri nægjanleg orka ekki á lausu. Sagði Ingvar að beðið væri eftir því að orkufyrirtækin teldu sig geta selt orku og að kínversku fjárfestarnir væru síður en svo orðnir óþolinmóðir þar sem engin tímaáætlun lægi fyrir um álverið.

Í ágúst í fyrra var haft eftir sveitarstjórnarmönnum á Norðurlandi vestra í fréttum að áform um álver væru enn til staðar. Engi samskipti höfðu þó verið við íslenska og kínverska fjárfesta mánuðum saman, enda engin orka fyrir álver í augsýn. Stefáni Vagn Stefánssyni, formaður Samtaka sveitarfélaga á Norðurlandi vestra sagði að málið væri enn uppi á borðinu en hefði kólnað aðeins frá því sem var. Sagði hann að beðið væri eftir svari frá Landsvirkjun um hvort fyrirtækið gæti skaffað orku sem upp á vantar í verkefnið. „Og þangað til það svar kemur, þá er málið í pásu,“ sagði Stefán Vagn.

Nýverið óskaði Húnahornið eftir upplýsingum frá Landsvirkjun um hvort staðan á raforkuafhendingu til álvers á Hafursstöðum hefði eitthvað breyst frá því fyrir ári síðan. Í svari Landsvirkjunar kom fram að staðan væri óbreytt og að ekki hefðu borist frekari fyrirspurnir vegna málsins.

Í svarinu kom einnig fram að leitað hefði verið til Landsvirkjunar um formlegar samningaviðræður vegna raforkusamnings fyrir fyrirhugað álver á Hafursstöðum árið 2016. Landsvirkjun hefi þá ekki séð sér fært um að verða við beiðni um að afhenda alla þá orku sem óskað hefði verið eftir, meðal annars vegna þessa að hún hefði þá þegar í viðræðum við aðra aðila um kaupa á þeirri raforku sem hún gæti haft til reiðu næstu árin. Landsvirkjun lýsti sig þó reiðubúna til að ræða aðkomu að verkefninu ef aðstandendur þess næðu samningum við annað eða önnur orkufyrirtæki um að leiða orkuafhendingu vegna álversins. Ef það tækist gæti Landsvirkjun kannað betur möguleika á að afhenda minna magn raforku en leitað hefði verið eftir.

Atburðarásina um álver á Hafursstöðum má í grófum dráttum sjá hér:

Þingsályktun um eflingu atvinnulífs á Norðurlandi vestra
Þann 15. janúar árið 2014 var samþykkt á Alþingi þingsályktun um að koma á samstilltu átaki stjórnvalda og sveitarfélaga í Austur-Húnavatnssýslu um eflingu atvinnulífs og sköpun nýrra starfa á Norðurlandi vestra með uppbyggingu orkufreks iðnaðar. Samstarfið byggði einnig á sameiginlegri yfirlýsingu sveitarfélaganna og atvinnu- og nýsköpunarráðuneytisins frá 10. október sama ár, um eflingu atvinnulífs og sköpun nýrra starfa með nýtingu raforku sem framleidd er í sýslunni.

Viljayfirlýsing um álver
Í júní 2015 undirrituðu sveitarfélögin á Norðurlandi vestra samstarfssamning við Klappir Development ehf. um uppbyggingu og rekstur á 120.000 tonna álveri á iðnaðarsvæði við Hafursstaði í Skagabyggð. Sveitarfélögin voru Akrahreppur, Blönduósbær, Húnavatnshreppur, Húnaþing vestra, Sveitarfélagið Skagaströnd, Skagabyggð og Sveitarfélagið Skagafjörður. Í tilkynningu sem send var út í tilefni af undirrituninni sagði að með uppbyggingu orkufrekrar starfsemi á fyrirhuguðu iðnaðarsvæði við Hafursstaði væri horft til þeirra jákvæðu samfélagslegu áhrifa sem fylgt hafi stóriðju á Grundartanga og á Reyðarfirði. Í tengslum við uppbyggingu yrði ráðist í gerð stórskipahafnar við Hafursstaði auk uppbyggingar annarra innviða á Norðvesturlandi.      

Áætlanir gerðu ráð fyrir 240 varanlegum störfum í álverinu og allt að 800 tímabundnum störfum á byggingartíma. Orkuþörf álversins væri 206 MW, sem reiknað var með að kæmi frá Blönduvirkjun í samræmi við vilja og samkomulag heimamanna og stjórnvalda þegar virkjunin var byggð. Tímasetning á afhendingu á orku frá Blönduvirkjun til álvers á Hafursstöðum byggist m.a. á að þá verði fyrir hendi orka til afhendingar til núverandi viðskiptavina virkjunarinnar.

Strax í kjölfar undirritunarinnar sagði Jón Gunnarsson, þáverandi formaður atvinnuveganefndar Alþingis að engin orka væri til fyrir 120.000 tonna álver í Skagabyggð. „Það er best að vera raunsær í þessum málum. Þetta er mjög stórt verkefni og eins og staðan er núna engin orka til í það. Það þyrftu þá að fara fram heilmiklar framkvæmdar í flutningskerfinu og/eða virkjunum til að það geti orðið að veruleika,“ sagði Jón í fjölmiðlum og taldi hann óraunhæft að af yrði.

Boðað til íbúafundar
Í lok júní 2015 var boðað til íbúafundar í Félagsheimilinu á Blönduósi og mætt þar um 70 manns. Á dagskrá fundarins var kynning á greinargerð verkefnisstjórnar um atvinnuuppbyggingu í Austur-Húnavatnssýslu, staða byggðaþróunar í sýslunni og kynning á hugmyndinni um álver á Hafursstöðum í Skagabyggð. Eftir framsöguerindin fóru fram almennar umræður. Arnar Þór Sævarsson, þáverandi bæjarstjóri á Blönduósi, kynnti greinargerð verkefnisstjórnarinnar og fór yfir helstu niðurstöður hennar sem voru þær helstar að fyrirhuguð stækkun Blönduvirkjunar myndi skapa góðar forsendur fyrir nýtingu orku frá virkjuninni í þágu atvinnuuppbyggingar í Austur-Húnavatnssýslu. Hagnýting orku í heimahéraði hefði verið viðurkennd meginregla í samskiptum heimamanna og virkjunaraðila seinasta aldarfjórðung. Því yrði að telja eðlilegt að öll orka Blönduvirkjunar ætti að nýtast í þágu heimamanna. Í máli Arnars kom fram að mikilvægt væri að héraðið fengi að njóta þeirrar orkulinda sem þar væru. Gerð væri krafa til þess að héraðið fengi alla viðbótarorku sem hægt væri að ná frá Blönduvirkjun og einnig væri til skoðunar að koma upp vindorkugarði við Kolku. Ef þau áform næðust og samningar yrðu gerðir, væri hægt að hefja iðnað á svæðinu frá og með árinu 2018.

Viljayfirlýsing undirrituð um fjármögnun
Þann 1. júlí 2015 var undirrituð viljayfirlýsing, í ráðherrabústaðnum við Tjarnargötu, um fjármögnun á byggingu 120 þúsund tonna álvers við Hafursstaði. Fyrirtækin sem stóðu að fjármögnuninni voru Klappir Development ehf. og China Nonferrous Metal Industry´s Foreign Engineering and Construction (NFC). Í tilkynningu sem Klappir sendu út eftir undirritunina sagði að félagið ynni nú ásamt NFC að hagkvæmnisathugun vegna byggingar og reksturs fyrirhugaðs álvers. Heildarkostnaður verkefnisins var áætlaður rúmir 100 milljarðar króna. „Þetta er mikilvægur áfangi í undirbúningsferlinu. Klappir og sveitarfélögin á Norðurlandi vestra fagna því að jafn öflugur og traustur aðili og NFC skuldbindi sig til þátttöku í þróun verkefnisins. Framboð á nauðsynlegri orku mun ráða því hvenær hægt verður að hefja rekstur álvers að Hafursstöðum,“ sagði Ingvar Unnsteinn Skúlason, framkvæmdastjóri Klappa Development, í tilkynningunni.

Í kjölfar viljayfirlýsingarinnar fóru sveitarstjórnarmenn úr Húnavatnssýslum og Skagafirði í ferð með fulltrúum kínverska fyrirtækisins NFC, sendiherra Kína og eiganda Klappa á Hafursstaði til að kanna aðstæður fyrir álver. Fram kom í fréttum að sveitarstjórnarmennirnir vildu hefja viðræður við stjórnvöld og Landsvirkjun um afhendingu á orku. Arnar Þór Sævarsson, þáverandi sveitarstjóri á Blönduósi sagi í fréttum að það myndi taka tíma að afla orku í verkefni og að heimamenn vildu hefja viðræður sem fyrst um hana og að hægt yrði að afhenda hana sem fyrst. Þegar Arnar Þór er spurður hvort hann óttist ekki að verið væri að vekja upp falsvonir um atvinnuuppbyggingu á svæðinu þar sem verkefnið væri á byrjunarreit tók hann ekki undir það. „Sígandi lukka er best í þessum efnum og ég er alveg viss um það að íbúar hér á svæðinu þeir sýni þessu skilning að þetta mun taka tíma en svo er bara vonandi að þetta takist hjá okkur.“ Í framhaldi af viljayfirlýsingunni um fjármögnun sagði Guðni A. Jóhannesson, orkumálastjóri að það yrði erfitt að útvega næga orku til þess að álver í Skagabyggð yrði hagkvæmt. Hann vildi þó ekki slá hugmyndirnar um álver út af borðinu sem óraunhæfar.

Tækifæri sem ekki má sleppa
Um miðjan júlí 2015 skrifaði Valgarður Hilmarsson, þáverandi forseti sveitarstjórnar Blönduósbæjar pistil á Húnahorninu þar sem hann kallaði eftir samstöðu um álver á Hafursstöðum. „Það sem þarf til að þetta verkefni verði að veruleika er samstaða, áræðni, raunhæf bjartsýni og trú á landið,“ sagði Valgarður í pistli sínum. Hann sagði að íbúar svæðisins mættu ekki sleppa þessu tækifæri og að ekki hafi önnur tækifæri skapast sem uppfyllt gætu betur þarfir svæðisins. Valgarður skoraði á alla framfarasinna að taka saman höndum og leggja sitt af mörkum til að hrinda verkefninu í framkvæmd til hagsbóta fyrir svæðið og einnig fyrir land og þjóð. „Látum ekki úrtöluraddir eyðileggja þetta tækifæri – neikvæðni og úrtölur hafa aldrei skilað neinu,“ sagði Valgarður.

Óskað eftir fjárstuðningi frá fjárlaganefnd
Á haustmánuðum 2015 óskuðu sveitarfélög á Norðurlandi vestra eftir 75 milljónum króna frá ríkinu vegna undirbúnings fyrir hugsanlegt álver við Húnaflóa. Adolf H Berndsen, þáverandi formaður Samtaka sveitarfélaga á Norðurlandi vestra, sagði í fréttum að um væri meðal annars að ræða rannsóknir á náttúrufari, vinnu við að markaðssetja svæðið, skoðun á hafnarmálunum og fleiri þáttum er snúa að innviðum. „Við erum sannfærð um það á þessum tímapunkti að þetta verkefni sé mjög áhugavert. En aðal atriðið er að komast að því hversu raunhæft þetta er. Það er augljóst að Kínverjarnir hafa mikinn áhuga á þessu verkefni og okkur ber skylda til að vinna áfram með það og fá niðurstöðu, hversu raunhæft þetta er,“ sagði Adolf.

Í lok nóvember 2015 lá fyrir áætlun um mat á umhverfisáhrifum vegna álversins við Hafursstaði og var tilkynnt að ágætur gangur væri í viðræðum um orkuöflun. Haft var eftir Ingvari Unnsteini Skúlasyni, framkvæmdastjóra Klappa Development að ef ekkert óvænt myndi gerast yrði tilkynnt með vorinu að uppbygging álversins yrði að veruleika. Ingvar sagði einnig í fréttum að framkvæmdir gætu farið af stað á árinu 2017 og að þeim yrði lokið árið 2019. Þá væri reiknað með að orkufyrirtækin yrðu tilbúin með rafmagn fyrir álverið. Hann sagði einnig að áhug fjárfesta væri skýr en að aðkoma þeirra yrði ekki staðfest fyrr en öllu undirbúningsstarfi væri lokið. Fram kom að kostnaður við uppbyggingu fyrsta áfanga væri áætlaður 70 milljarðar króna. 

30 milljónir til undirbúnings fyrir álver
Í desember 2015 bárust fregnir af því að meirihluti fjárlaganefndar Alþingis hefði lagt til að Samtök sveitarfélaga á Norðurlandi vestra fengju 30 milljónir króna í fjárlögum ársins 2016 vegna uppbyggingar iðnaðarsvæðis á Hafursstöðum og var fjárveitingin samþykkt. Minnihluti fjárlaganefndar sagði fjárveitinguna handahófskennda byggðastefnu. Í áliti minnihlutans kom meðal annars fram að „byggðastefna sem byggir á handahófskenndum hugmyndum um uppbyggingu álvers á Skagaströnd“ sé ekki líkleg til árangurs. Oddný G. Harðardóttir, þáverandi fulltrúi Samfylkingarinnar í fjárlaganefnd, sagðist ekki vera á móti atvinnuuppbyggingu á Norðvesturlandi en að þarna væri um að ræða tilviljunarkennda byggðastefnu. „Við gagnrýnum þetta því þarna er verið að kasta fjármunum út í loftið og málið er ekki nægilega vel undirbyggt,“ segir Oddný.

Áform um álver í biðstöðu
Í ágúst 2016 bárust fréttir af því að áform um álver á Hafursstöðu væru í biðstöðu þar sem ekki hefði verið unnt að tryggja orku. Haft var eftir Ingvari Unnsteini Skúlasyni, framkvæmdastjóra Klappa Development að fundað hefði verið með orkufyrirtækjum en eins og sakir stæðu væri nægjanleg orka ekki á lausu. „Við erum að bíða eftir því að orkufyrirtækin telji sig geta selt orku,“ sagði Ingvar og bætti við að kínversku fjárfestarnir væru síður en svo orðnir óþolinmóðir þó engin tímaáætlun lægi fyrir varðandi álverið. Í september sama ár var sérstök umræða á Alþingi um kostnað við ívilnanir til stóriðju. Bjarni Benediktsson, fjármálaráðherra sagði í umræðunni að hann sæi ekki fyrir sér að álverum myndi fjölga á Íslandi í framtíðinni.

Álver á Hafursstöðum enn á dagskrá
Áform um álver á Hafursstöðum voru enn til staðar, að því er sveitarstjórnarmenn á Norðurlandi vestra sögðu í fréttu í lok ágúst 2017. Engin samskipti höfðu þó verið við íslenska og kínverska fjárfesta mánuðum saman, enda engin orka fyrir álver í augsýn en þá voru liðin rúm tvö ár frá undirritun viljayfirlýsingar milli Klappa Development og kínverska fyrirtækisins NFC um fjármögnun álvers við Hafursstaði. Haft var eftir Stefáni Vagn Stefánssyni, formanni Samtaka sveitarfélaga á Norðurlandi vestra að málið væri enn uppi á borðinu. „Það hefur aðeins kólnað frá því sem var. Við erum í raun og veru að bíða eftir svari frá Landsvirkjun um það hvort að hún geti skaffað okkur orku sem upp á vantar í þetta verkefni. Og þangað til að það svar kemur, þá er málið í pásu."