Bækur Guðrúnar frá Lundi eru mest lesnu bækurnar á Héraðsbókasafni Austur-Húnvetninga. Þær voru það einnig árið 1965. „Ã�ttu nokkuð bók eftir frá Guðrúnu á Lundi?“ er spurning dagsins á bókasafninu alla dag, allt árið um kring, segir Katharina A. Schneider forstöðumaður safnsins í pistli á Facebook síðu þess.

Guðrún frá Lundi er einn vinsælasti og afkastamesti skáldsagnahöfundur á �slandi. Samtals skrifaði hún 27 bækur, þar að meðal Dalalíf I-V (1946-1951), Afdalabarn (1950), Tengdadóttirin I-III (1952-1954), og Utan frá sjó I-IV (1970-1973).

Katharina segir í pistlinum að reglulega sé bent á að endurnýja mætti eintök bókasafnsins en flest allar Guðrúnarbækur safnsins, 59 talsins, séu lesnar í tætlur. Hún segir það hins vegar auðveldara sagt en gert. Einhverra hluta vegna hafi bækur hennar ekki verið endurútgefnar, með undantekningunum Dalalíf og Afdalabarnið. Slegist sé um bækurnar á bókamörkuðum og samfélagsmiðlum og aldrei hafi þær komið upp úr þeim bókakössum sem gefnar séu bókasafninu.

Pistil Katharina A. Schneider má lesa hér:

Bækur Guðrúnar frá Lundi lesnar í tætlur

„Ã�ttu nokkuð bók eftir Guðrúnu frá Lundi?” er spurning dagsins á Héraðsbókasafni A-Hún, alla daga, allt árið um kring. Það er ekki ofsögum sagt að bækur Guðrúnar, fædd Guðrún Baldvina Arnardóttir (1887-1975) frá Lundi í Fljótum í Skagafirði, eru vinsælar. Þær voru mest lesnu bækur á bókasafninu árið 1965 (skv. Húnavöku) og eru það enn í dag - sæti númer eitt, tvö, og þrjú.

Guðrún frá Lundi er einn vinsælasti og afkastamesti skáldsagnahöfundur á �slandi. Samtals skrifaði hún 27 bækur, þar að meðal Dalalíf I-V (1946-1951), Afdalabarn (1950), Tengdadóttirin I-III (1952-1954), og Utan frá sjó I-IV (1970-1973).

Það er reglulega bent á að endurnýja mætti eintök bókasafnsins („Ansi er hún Tengdadóttirin í slæmu ástandi”), en flest allar „Guðrúnarbækur” safnins, 59 samtals, eru lesnar í tætlur. Það er hins vegar auðveldara sagt en gert. Einhverra hluta vegna hafa bækur hennar ekki verið endurútgefnar, með undantekningunum Dalalíf og Afdalabarnið. Slegist er um bækurnar á bókamörkuðum og samfélagsmiðlum. Aldrei hafa þær komið upp úr þeim bókakössum sem gefnar eru bókasafninu.

Það þótti víst ekki mjög menningarlegt á tímabili að lesa sögur eftir Guðrúnu frá Lundi. Þær eru átthagasögur og ættarsögur sem fjalla um hversdagslíf bænda og hjúa í dölum og sveitum Ã�slands um aldamótum 1900. Menningarvitar þjóðarinnar kölluðu þær kaffibollaþvaður og kerlingarbækur. Ã�sta Benediktsdóttir bókmenntafræðingur flutti fyrirlestur fyrir nokkrum árum („Er líf eftir Dalalíf?”) þar sem hún segir frá konu sem stalst til að lesa bækur hennar í æsku og þurfti að gera það í felum því faðir hennar vildi ekki sjá svona vitleysu. Enn í dag finnst bókasafnsgestum að þeir þurfi afsökun fyrir að lesa bækur hennar: „Það er bara svo gott að lesa eitthvað létt fyrir svefninn.”

Afsakanir hafa þó minnkað á undanförnum árum, líklega vegna þess að skáldverk og skáldkonan Guðrún frá Lundi hafa fengið aukna athygli og viðurkenningar. Víða eru haldnir fyrirlestrar og málþing um ævi og störf hennar („Er enn líf í Hrútadal?” í Ketilásum í Fljótum í Skagafirði sumarið 2010; „Kona fer undir vatn” á bókasafninu á Akranesi 2012; „Dalurinn í 70 ár” á Borgarbókasafninu 2017). Sjónvarpsþátturinn Landinn heimsótti Héraðsbókasafn Skagfirðinga fyrir nokkrum árum til að fræðast um vinsældir hennar, og nú í sumar var haldin sýning „Kona á skjön” á Sauðárkróki, þar sem Guðrún átti heima til æviloka.

Af hverju á ekki að hafa gaman af bókum Guðrúnar frá Lundi? Sögur hennar eru grípandi og aðgengilegar til lestrar. Dagný Kristjánsdóttir prófessor í nútímabókmenntum, lýsir í grein sinni á Vísindavefnum Guðrúnu sem nútímalegum höfundi sem notaði frásagnaaðferðir þekktar frá verðlaunahöfundunum Selmu Lagerlöf, Karen Blixen og Astrid Lindgren. Hallgrímur Helgason rithöfundur kallaði Dalalíf, vinsælustu bók Guðrúnar, „magnaðan síðuflettara”. Guðrún kunni vel þá aðferð að enda kafla þannig að lesendur gætu ekki annað en haldið áfram að lesa. Mannlýsingar eru lifandi og trúverðulegar. Sögupersónur eins og Jón á Nautaflötum, dalarprins og kvennabósi, og slúðurdrottningin Jóhanna Andrésdóttir (Dalalíf) eru tímalausar og sígildar, þrátt fyrir að þær hafi verið skapaðar um miðja síðustu öld.

Þó svo að hér er ekki um öruggar heimildar að ræða, í sagnfræðilegum skilningi, þá gefa sögur Guðrúnar skemmtilega innsýn í horfinn heim. Lýsingar frá hversdagslífi („Það fyrsta, sem nýju hjónin gerðu, var að kveikja ljós inni í baðstofunni og fara með ljós í lýsislampa fram í fjósið til þess að sjá kúna og kálfinn”), brúðkaupsveislum og sveitaböllum („Bezti spilari sýslunnar var fenginn til að spila fyrir dansinum”), mataræði og tísku („Það eftirsóknarverðasta sem nokkur ung stúlka gat hugsað sér í þá daga var að eignast upphlut”), draga upp líflega mynd af bændasamfélagi þeirra tíma sem skáldkonan sjálf ólst upp í og þekkti vel.

Ã�framhaldandi og jafnvel auknar vinsældir Guðrúnar frá Lundi skýrast örugglega líka af því að söguheimur hennar er laus við áreiti nútímans. Þrátt fyrir ástarsorg og örlög, þá einkennist tíðarandinn í bókum hennar af stöðugleika og vissu öryggi. Ã�rstíðir, árstímabundin störf og kirkjulegar hátíðir mynda fasta punkta í tilveruna: „Sumarið fór og veturinn kom” og alltaf kemur ný kynslóð eftir aðra. Tíðarandinn er í mótvægi við rafrænan hraða og byltingarkenndan veruleika 21. aldar, og hver er ekki til í að fá smá hvíld frá hraða og streitu nútímans og sökkva sér inn í söguheim þar sem aðrar reglur gilda. (Sana Hussain frá bókmenntatímaritinu ,,The Missing Slate" skrifaði áhugaverða grein um verðmæti þess konar bókmennta, ,,escapist fiction" á ensku.)

Ã� stuttu máli sagt verður örugglega áframhaldandi eftirspurn eftir bókum Guðrúnar frá Lundi á bókasafninu, og mun ástandið á eintökum safnsins ekki skána við það… þar til endurprentanir koma