Hér einu sinni var oft sýnd teiknimynd í sjónvarpinu á aðfangadag sem heitir Þegar trölli stal jólunum. Mér skilst að Stefán Karl sé enn í hlutverki tröllsins í leikhúsi einhvers staðar í Bandaríkjunum (Nálægt Hollywood, eða Californíu að ég held) og þess vegna heldur fjölskyldan hans alltaf jól þar ytra. Teiknimyndin fjallar um tröll sem býr í fjöllum við bæ og þegar bæjarbúar fara að halda upp á komu jólanna með skreytingum, söng og annarri gleði verður tröllið frekar fúllt svo ekki sé meira sagt. Einu sinni tekur tröllið þá ákvörðun að fara um nótt og stela öllu sem minnir á jólin sem það og gerir. Ekki man ég hvað veldur því að það fær bakþanka mema tröllið skilar öllu aftur og tekur þátt í hátíðarhöldunum með hinum bæjarbúunum.

Teiknimynd um sama efni hefur líka verið sýnd á aðfangadag en þar er ekkert tröll heldur gamall einsamall ríkur karl sem lætur jólaundirbúning og jólahald fara mikið í taugarnar á sér. Hann gerir eins og tröllið, nefnilega stelur jólunum. Eftir það vitjast honum í svefni að ég held engill sem fer með hann víða til að sína honum hvernig hann hefur komið fram við meðborgara sína. Hann heimsækir m.a. veik börn og fátæk. Þetta verður til þess að honum snýst hugur og skilar að mig minnir jólaskrautinu og mat og býður til herlegrar veislu fyrir sjúka og fátæka.

Afhverju dettur mér þetta í hug núna? Ef manni dettur ekki í hug jólasögur svona rétt fyrir jólin hvenær ættu þær að koma í huga manns. Það er til mikið nýlegri jólasögur en þessi brot hér fyrir ofan. Við (Landinn) fáum nýjar sögur um hver jól. Þær byrja reyndar í september þegar fjármálaráðherra leggur fram Fjárlagafrumvarp fyrir næsta ár. Eftir það fer það til fjárlaganefndar til frekari úrvinnslu og frumvarpið tekur breytingum. Það eru eðlilegar skýringar á sumum breytingum t.d. ný þjóðhagsspá, verðbólguspá, frumvörp sem verða að lögum í þinginu á yfirstandi ári og kalla á meiri útgjöld eða meiri eða minni tekjur. Hvað eiga fjárlögin að sína okkur. Eru það ekki stefna stjórnarflokkanna sem birtist í stjórnarsáttmála?  Nú hefur verið lagt fram þriggja ára fjárhagsáætlun um tilgang og markmið. Þetta er líka stefnuplagg frá ríkisstjórninni sem meirihluti þings hefur samþykkt. Fjárlög ársins eiga að endurspeigla þetta. Hvað gerist? Fjárlaganefndin fær til sín forstöðumenn stofnana sem gefa skýrslu þar sem m.a. kemur fram hvort fjárheimild í fjárlagafrumvarpi er nægilegt til að geta unnið þau verkefni sem þeim er ætlað. Nú er það að mér finnst æ algengara að niðurstöður þessarrar umræðna fara fram í fjölmiðlum. Ég man þá tíð þegar fjárlaganefnd hét fjárveitinganefnd sem vann að því að koma frumvarpinu samam eftir að það hafði verið lagt fram. Fjárveitinganefndin fékk alla á sinn fund og því ærin starfi hjá nefndinni um haustið. Ég hygg að þá hafi nefndin skipt með sér verkum til að ná því að funda með öllum sem vildu heimsækja nefndina. Þá skipti ekki máli hvort viðkomandi var í meiri- eða minnihluta. Öllum var ljóst að samþykkja þyrfti fjárlög fyrir áramót. Ekki rekur mig minni til þess að fulltrúar í fjárveitinganefnd væru að tala við fjölmiðla þó svo að þeir höfðu pata af því að forstöðumenn þætti stofnuninni sinni naumt skammtað féð. Kannski vannst engin tími til þess. Umræðan fór á stað í þinginu eftir að fjárveitinganefndin skilaði því þangað og ég held ég geti fullyrt að það hafi ekki farið út úr nefndinni nema allir væru sáttir. Ég er ánægður með margar breytingar sem orðið hafa m.a. að félagasamtökum, sveitastjórnum, skólastjórnendum svo eitthvað sé nefnt er nú ætlað að heimsækja ráðuneytin sem fara með þeirra mál og tala þar fyrir auknu fé en ekki að fjárlaganefndin þurfi að standa í þessu. Þá er ég ánægður með að nafni nefndarinnar hafi verið breytt úr fjárveitinganefnd í fjárlaganefnd. Nú finnst mér algengara að við fáum jólasöguna áður en frumvarpið hefur verið lagt fram til annarrar umræðu. Finnst mér það frekar miður því það verður til þess að umræðan um efni fjárlagafrumvarpsins fer ofan garð og neðan, umræðan verður óvægin á köflum, farið að tala um fundarstjórn forseta jafnvel.

Frumvarpið sem fjármálaráðherra leggur fram á hverju hausti hefur farið fyrir ríkisstjórn sem samþykkir framlögn þess kannski með einhverjum fyrirvara um breytingar hjá einstökum ráðherrum. Þá hefur það verið og kynnt í stjórnarflokkunum. Mér finnst því eðlilegast að allar meiriháttar breytingar þurfi að fara fyrir ríkisstjórnina þar sem það er samþykkt eða synjað. Meirihluti fjárlaganefndar er skylt að fara eftir því en ekki að koma með eigin tillögur.

Hér fyrir neðan er tilvitnun í stjórnarsátta ríkisstjórnar um Velferðamál. Ég vel þetta mál sérstaklega að það hefur verið mikið í umræðunni sérstaklega heilbrigðismál og þá sérstaklega fjárvöntun til rekstrar og viðhalds að sögn starfsmanna LSH. Nú er það svo að ég hef verið notandi af lækningum LSH síðan 2012. Breytingar sem ég hef skynjað á þessum tíma er töluverður svo ekki sé meira sagt. Viðhald í lágmarki, fækkun starfsfólks, ofnýting á rúmum svo eitthvað er upptalið. � LSH liggur frískt eldra fólk sem kemst ekki burt því það kemst ekki á sjúkraheimili af því að lítið hefur verið byggt. Ráðherrar málaflokksins klifa á þessu hvenær sem færi gefst en ekkert gerist. � Vífilstöðum eru 40 rúm sem notuð eru en það er ekki varanleg lausn af því sagt er. Hvernig er með Landakotsspítalann? Er ekki hægt að nota hann til þessa hlutar? Er ekki hægt að gera nauðsynlega lagfæringar á þessum húsum svo þau geti verið sjúkraheimili? Getur verið að það vanti faglega starfsmenn?

�stæða þess að ekki er staðið við stjórnarsáttmála er að fé skortir að sögn. Það er kannski líka ástæðan fyrir að ekki er tekið fram í sáttmálunum hvar fé skuli tekið. Við svona aðstæður er það verkefni stjórnar að forgangsraða og kannski tilgreina hvenær verði farið í hvað. Flokksmenn stjórnarflokka geta gert tvennt þ.e. að samþykkja stjórnarsáttmálann eða ekki. Samþykki þeir hann eiga þeir að vinna að framgangi hans. Ekki þýðir að samþykkja hluta sáttmálans annaðhvort allt eða ekkert.

„Velferðarmál

�slenskt heilbrigðiskerfi verður að vera samkeppnisfært við nágrannalönd um tækjakost, aðbúnað sjúklinga og aðstæður starfsmanna. Ríkisstjórnin leggur áherslu á að landsmenn njóti aðgengis að heilbrigðisþjónustu óháð búsetu.

Unnið verður að því að auka almenn lífsgæði landsmanna með því að efla starf á sviði forvarna og lýðheilsu. Þannig má einnig draga úr beinum og óbeinum kostnaði fyrir samfélagið allt til framtíðar. Jafnframt verður lögð áhersla á slysavarnir og fræðslu sem þeim tengist.

Mikilvægt er að efla heilsugæsluna og tryggja stöðu hennar sem fyrsta viðkomustaðar sjúklinga.

Kanna þarf til hlítar kosti þess að beita forskrift í auknum mæli sem aðferð til að úthluta fjármagni og leita allra leiða til að auka framleiðni um leið og hugað er að samfélagslegum þáttum. Haldið verður áfram að þróa og tengja saman rafræn sjúkragögn á landsvísu með hagsmuni, öryggi og gæði þjónustu við sjúklinga að leiðarljósi.

Ný lög um greiðsluþátttöku vegna lyfjakostnaðar þarf að taka til athugunar og virkja til fulls lög um sjúkratryggingar nr. 112/2008.

Húsakostur Landspítala er óviðunandi. Leggja þarf áherslu á viðhald og endurbætur á núverandi húsa- og tækjakosti stofnunarinnar þar til varanleg lausn fæst.

Ríkisstjórnin leggur áherslu á að landsmenn búi við öryggi í húsnæðismálum í samræmi við þarfir hvers og eins og hafi raunverulegt val um búsetuform.

Mikilvægt er að stilla betur saman réttindi lífeyrisþega til greiðslna úr lífeyrissjóði annars vegar og almannatryggingakerfinu hins vegar. Þannig má skapa meiri sátt um samspil þessara tveggja kerfa.

Skerðingar á frítekjumarki vegna atvinnutekna og fjármagnstekna aldraðra og öryrkja sem tóku gildi árið 2009 verða afturkallaðar.

Ríkisstjórnin telur mikilvægt að aldraðir njóti jafnræðis og sanngirni í samfélaginu, og virkni þeirra sé tryggð. Stuðla þarf að sveigjanlegum starfslokum og lífeyristökualdri. Fyrirliggjandi áform um breytingar á almannatryggingum verða endurmetin.

Brýnt er að unnið verði að langtímastefnumótun heilbrigðiskerfisins svo tryggja megi betur hagkvæmni og stöðugleika innan kerfisins með eðlilegu samráði við fagfélög heilbrigðisstarfsfólks og aðra hagsmunaaðila. Þjónustustýring verður innleidd í áföngum“. Stefnuyfirlýsing ríkistjórnar Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins.

Heilbrigðisráðherra hefur sett heilsugæsluna í forgang í heilbrigðiskerfinu og er það vel. Talað er um að þar þurfi að bæta vel úr af því að það á að vera fyrsti viðkomustaður fólks í heilbrigðiskerfinu. Það er samt ekki tekið upp tilvísunarkerfi til að tryggja þetta þannig að fólk velur sjálft hvert það fer sem er dýrara. Ekki er hægt að bera saman fjárþörf spítala og annarra stofnana á heilbrigðissviði. Spítala hlýtur að þurfa að taka út fyrir sviga þegar kemur að því að deila fjármagni. Við vitum öll að þar sem þjóðin eldist fjölgar þeim sem þurfa að leggjast inn á spítala um lengri eða skemmri tíma. Þá er mikil gróska í þróun lyfja sem verða betri og betri. Allt þetta kostar og spurningin er hvernig skuli fjármagnað. � það að vera með skattfé eingöngu, blandað kerfi eins og nú er með skattfé og notendagjöldum (sem einu sinni var sagt að myndi efla kostnaðarvitund sjúklinga) eða á að fara allveg á hinn endan að fjármagna kerfið með notendagjöldum eingöngu? Við vitum að slík fjármögnun kallar á tvöfalt kerfi og verður þegar upp er staðið dýrara fyrir alla. Annað sem er nauðsynlegur þáttur í að ná bata er endurhæfing því markmiðið er að koma einstaklingnum aftur út í lífið annað hvort til vinnu eða náms.

Gunnar Rúnar Kristjánsson
Bóndi og verkefnastjóri hjá Rarik ohf.