Fyrri mynd
Nsta mynd
...
Ok
Velkomin á vef Húnahornsins. Við notum vefkökur (e. cookies) til þess að bæta upplifun þína og greina umferð um síðuna.
Með því að nota vefsíðuna samþykkir þú notkun á vefkökum og skilmála okkar.
Hnahornið
Open Menu Close Menu
Hnahornið
Föstudagur, 29. mars 2024
   m/s
C
CW
huni.is - RSS-efnisveita
 
Mars 2024
SMÞMFL
252627282912
3456789
10111213141516
17181920212223
24252627282930
31123456
FyrriNúnaNæsti
Veðurstofa Íslands Vegagerðin
Holtavörðuh. 11:32 0 0°C
Laxárdalsh. 11:32 0 0°C
Vatnsskarð 11:32 0 0°C
Þverárfjall 11:32 0 0°C
Kjalarnes 11:32 0 0°C
Hafnarfjall 11:32 0 0°C
VegagerðinVestfirðirVestfirðirNorðurlandNorðausturlandVesturlandAllt landiðMiðausturlandSuðvesturlandSuðurlandSuðausturland
Nöldrið
18. ágúst 2023
Okur, íslenska og illgresi
Já komið þið sæl og blessuð. Nöldri er ekki dauður úr öllum æðum þó langt sé um liðið frá síðasta nöldurpistli. Af nógu er að taka í nöldrinu en ég ætla þó aðeins að nefna nokkur atriði að þessu sinni. Fyrst ætla ég að byrja á verðlaginu í Kjörbúðinni okkar hér á Blönduósi.
::Lesa
Leita í netfangaskrá
 
Eftir Inga Heiðmar Jónsson
27. mars 2024
71. þáttur. Eftir Jón Torfason
24. mars 2024
Eftir Inga Heiðmar Jónsson
22. mars 2024
Eftir Bjarna Jónsson
17. mars 2024
Eftir Inga Heiðmar Jónsson
15. mars 2024
Eftir Bjarna Jónsson
11. mars 2024
Pistlar | 25. júlí 2021 - kl. 10:54
Sögukorn: Þitt síðara vor
Eftir Inga Heiðmar Jónsson

„Ungur gerðist hann smali, lengst af ævi reri hann til fiskjar, gekk að slætti, vann að vegagerð, stundaði jarðeplarækt, tók upp mó og hirti um skepnur sínar. Þessi hversdagsleiki var umgjörðin um störf hans í þágu tónlistarinnar.

Magnús mátti vinna hörðum höndum fyrir sér og sínum alla ævi meðan hann var vinnufær. Frá unga aldri reis honum fjall í fang og ævi var á brattann að sækja, þar sem hann varð að treysta á sjálfan sig til að ná settu marki.

Magnús virðist hafa verið bláfátækur lengst af ævinnar. Í gögnum bæjarstjórnar Akureyrar má sjá að hann er sífelldlega að leita til hennar um að fá laun sín greidd fyrirfram. Engu að síður sækir hann um lóðir undir garða, eða til að eignast þak yfir höfuðið.“

Hér eru tíndar fram stuttar umsagnir úr merkri sögu Aðalgeirs Kristjánssonar um Magnúsar organista sem kom utan úr Köldukinn til að mennta sig og síðar Akureyringa – unga sem aldna á dögum nýrrar aldar, söng–  og tónaaldar sem síðan hefur náð að vaxa með íslensku þjóðlífi og menningu. Þakka megum við  Aðalgeiri sagnfræðingi sem kemur úr þessari sömu Köldukinn, safnaði efni til sögunnar af organistanum ötula og stefnufasta og varpað þannig ljósi á þennan frumkvöðul og eldhuga.

Magnús Einarsson f. 1848 á Björgum í Kinn sigldi út í heim til móts við heiminn með karlakórinn sinn, tvo tugi syngjandi manna, karlakórinn Heklu.

Karlakórinn Hekla fór til Noregs 1906 - fyrstur íslenskra kóra.

Aðalgeir Kristjánsson lést fyrir fáum dögum, var fæddur vorið 1924, stúdent frá MA 1947 og kaus að flytja heim til Húsavíkur og sveitunga sinna þegar Elli kerling kvaddi dyra hjá honum. Hann skrifaði og gaf út bók um Brynjólf Pétursson 1974, sú varð honum doktorsritgerð sem hann varði við HÍ. Um Konráð Gíslason, síðasta Fjölnismanninn skrifaði Aðalgeir sömuleiðis bók.

Aðalgeir sá ég fyrst á Þjóðskjalasafninu á Landsbókasafnshúsinu v/Hverfisgötu haustið 1966. Þar réðu ríkjum með Bjarna Vilhjálmssyni þjóðskjalaverði þeir Aðalgeir og Sigfús Haukur, en sá var fæddur í Kálfshamarsvík og var sýslungum sínum haukur  í horni þegar hann skrifaði þáttinn um Höfðakaupstað, hinn eina verslunarstað Húnavatnssýslu og birtist í Húnaþingi, söguriti og bændatali, útg. 1975.

Og þeir Aðalgeir og Sigfús Haukur tóku með alvörusvip á móti gestum safnsins sem margir báðu um kirkjubækurnar langlúðar meðan þær voru til útlána.

Tuttugu árum síðar, að áliðnu sumri 1985, hittumst við Aðalgeir út í Kaupmannahöfn, á björtum degi í Tívolí, og vorum þar með meira gleðibragði. Hann var þar einn á ferð en ég var fararstjóri hjá Rakel dóttur minni og Jóni Sindra frænda okkar –  í fermingarferð þeirra frændsystkina. Ártúnahjónin, þau Sigríður og Jón Tryggvason prýddu þessa ferð okkar og hittist nú á harla vel að mæta þarna Aðalgeiri, því Jón eldri var ekki eins ginnkeyptur fyrir lystisemdum Tívolís eins og unglingarnir. Er skemmst frá því að segja, að Norðlendingarnir Jón söngstjóri og Aðalgeir sagnfræðingur, margvís um þingeyskt og norðlenskt kórastarf, settust niður á friðsælum stað með ölkrúsir sína og tóku upp fjörlegt tal um norðlenskar byggðir, karlakóra, Heklumótin eftirminnilegu og þrautseiga söngstjóra en Jón í Ártúnum stjórnaði kórnum sínum í 35 ár. Þegar við mamma komum til baka með unglingunum okkar löngu síðar voru málsefni hvergi nærri tæmd en degi tekið að halla og góða stund höfðum við átt í þessum skemmtigarði - Tívolí í Kaupmannahöfn.

Þeir Aðalgeir og Sigfús Haukur urðu stúdentar frá MA vorið 1947 og síðar urðu þeir samstarfsmenn á Þjóðskjalasafninu, Aðalgeir frá árinu 1961, en Sigfús Haukur frá 1963.

 En aftur til sögunnar Aðalgeirs af Magnúsi organista, sem missti ungur móður sína og fór til vandalausra:

„Sóknarmannatal Þóroddsstaðasóknar getur Magnúsar síðast á Gvendarstöðum hjá nafna sínum við árslok 1863. Þá er hann sagður 16 ára og við sveit. Sporum hans fer nú óðfluga fækkandi í því umhverfi þar sem hann hafði slitið barnsskónum. . .

Næst skýtur honum upp í prestþjónustubók Grímseyjar, þar sem hann er skráður 19 ára vinnupiltur, innkominn frá Litlubrekku að Neðri-Sandvík vorið 1867. . .  Grímseyjarvist Magnúsar varaði í þrjú ár. . . Vorið 1870 sneri Magnús Einarsson aftur stöfnum til lands . . . að Grímsnesi á Látraströnd . . . næsta bær innan við Látur. Þar var meginverstöð Látrastrandar.“

Eftir aðeins eitt ár á Látraströnd réðst Magnús inn á Svalbarðsströnd og „nú nálguðust þáttaskil í lífi hans þegar hann fluttist brott af Svalbarðsströnd vorið 1874 fór hann frá Garðsvík að Stóra-Eyrarlandi við Akureyri. Þar var síðasti áfanginn á vinnumannsferli hans. Trúlega hefir hann borið léttan mal eftir vinnumennsku í tæpan áratug.“

Nýr kafli hefst nú í bók Aðalgeir og ber nafnið organisti þar sem hann rifjar upp söguna af því þegar Magnús, kominn á Stóra-Eyrarland við Akureyri, var sendur ofan í bæinn, „átti að vera fljótur. En þegar hann var á heimleið að afloknu erindi, heyrði hann allt í einu undarlega og ekki síður unaðslega hljóma, sem hann í fyrstu ekki skildi eða vissi hvað var. Hann settist einhvers staðar í brekkunum og gleymdi sér með öllu. Hann sagði mér sjálfur, að hann minntist ekki að hafa nokkurntíma á ævinni komist í slíkt hrifningarástand. Þegar hann áttaði sig aftur var dagur liðinn að kveldi og hann fékk ómjúkar aðfinningar þegar heim kom fyrir hve lengi hann var. Það sem hann hafði heyrt var hornablástur frá ensku herskipi sem lá hér á höfninni. Þetta atvik varð til þess að vekja hann. Frá þeim degi vissi hann hvað hljómlist var og frá þeim degi ákvað hann að ganga í þjónustu söngdísarinnar og þjóna henni alla ævi sína.“ Þessa sögu sækir Aðalgeir í útfararræðu sr. Friðriks J. Rafnars yfir Magnúsi og fer síðan að rifja upp árið 1840 þegar Pétur Guðjohnsen hóf störf sem orgelleikari við dómkirkjuna í Reykjavík en hverfur síðan að árinu 1875 og fyrsta bréfi Magnúsar til bæjarstjórnar Akureyrar þar sem hann gefur kost á sér „að að læra að spila á organ það eða Harmonium sem ákveðið er að útvega handa Akureyrarkirkju.“

Ekki fékk Magnús skjót svör, þó hann bæði um það sérstaklega og vegferð hans inn í ríki tónagyðjunnar varð tafsöm þó stöðugt miðaði eins og Aðalgeir rekur í þessari 250 síðna bók sinni, prýddri myndum af slóðum Magnúsar og bréfum hans, þar á meðal þessu fyrsta bréfi hans til bæjarstjórnarinnar.

Aðalgeir sagnfræðingur rekur margvísleg samskipti bæjarstjórnar og organistans en hann gleymir ekki lokakaflanum þegar Magnús sótti 1915 um lausn frá kennslu við Barnaskólann eftir nær 30 ára starf en fékk þá lausn með 150 króna heiðurslaunum, en laun hans höfðu einmitt náð þeirri upphæð.

Tíu árum síðar skrifar Magnús bæjarstjórn og biður um hækkun á eftirlaunum og fær, þá urðu þau 400 krónur.

Bókarhöfundur rifjar upp umsagna Möðruvellinga og vitnar til Lárusar Zophoníassonar sem „segir að Magnús hafi kennt á Möðruvöllum eftir að venjulegum skólatíma lauk kl. 2 síðdegis. Til sinna þessari skyldu varð hann að fara 14 kílómetra hvora leið með fiðlu sína í poka á bakinu. Þannig man frú Sigurjóna Jakobsdóttir kennari og leikkona á Ak. eftir honum þegar hún sá hann leggja af stað til Möðruvalla, oftast fótgangandi. Lárus dregur ekki í efa að kennsla Magnúsar hafi haft víðtæk áhrif. Möðruvellingar urðu margir áhrifamenn í sinni heimasveit að námi loknu og efldu þar sönglíf og aðra menningarstarfsemi.

Lárus telur einnig að Magnús hafi verið fastur tengiliður skólans við Akureyri. Hann hafi komið með blöð og bréf, sagt ný tíðindi, annast minni háttar fyrirgreiðslur og rofið einangrunina í skólanum. Til er ljósmynd af skólameistara, kennurum og nemendum á Möðruvöllum frá árinu 1890. Í öftustu röð stendur Magnús Einarsson með fiðlu sína og boga á streng. Enda þótt myndin sé óskýr sést þar móta fyrir höndum erfiðismannsins.“

Magnús náði háum aldri, lést 1934. Hann varð einnig faðir allroskinn, því Steinunn, einkabarn hans, fædd í seinna hjónabandi árið 1922, en þá var organistinn 73 ára. Fyrri konu sína missti Magnús eftir áratuga sambúð, en hjónaband þeirra var barnlaust.

Vandi er mér á höndum hvar ljúka skal flettingum á þessari góðu bók Aðalgeirs heitins en fésbókarsamskipti okkar Árna Geirhjartar frænda hans og gaspur um að ætla að segja honum Tívolísöguna af þeim Jóni föður mínum og Aðalgeiri, urðu kveikjan að þessu sögukorni úr sjóði Aðalgeirs. 

Einn af fjölmörgum samstarfsmönnum organistans var Matthías Jochumsson, þjóðskáldið snjalla og Akureyrarprestur. Hann orti brúðkaupskvæði þegar Magnús gekk að eiga seinni konu sína, Aðalbjörgu Tryggvinu Steinsdóttur. Matthías fær síðasta orðið í sögukorninu en ljóðið birtist í Akureyrarblaðinu Gjallarhorni 9. nóv. 1912:

1. Yngdu nú lífið við ástir og söng
yngdu nú haustið með vori!
Sjaldan var æfi þín glitblómagöng
grjótið var oftast í spori.
Þó týndirðu aldrei þótt stund væri ströng
stefnu og þori.

4. Hugsjónin lifi! Með þrautgæðisþor
þú hefir barist og unnið.
Aldregi svikið þín sönglistaspor
sífellt af áhuga brunnið.
Sjáðu nú launin: Þitt síðara vor
sérðu runnið! 

Sr. Matthías Jochumsson

Meira efni:

Ljóð Mjoch. Í Gjallarhorni 1912: https://timarit.is/page/2269183#page/n0/mode/2up
Umsögn um eina af bókum Aðalgeirs: https://www.penninn.is/is/book/bokabylting-18-aldar

Ingi Heiðmar Jónsson

Höf. rzg
 
Prenta Prenta  
 
Til baka
 

©2024 Húnahornið