Blanda. Ljósm: Róbert D. Jónsson.
Blanda. Ljósm: Róbert D. Jónsson.
Pistlar | 30. nóvember 2020 - kl. 09:56
Stökuspjall: Flaumurinn stríði - framaborg
Eftir Inga Heiðmar Jónsson

Jökulelfan í Langadal á sitt skáld í Brynleifi lækni, sem orti magnað ljóð um Blöndu og skírði auk þess barn sitt nafni fljótsins.

Hver þín alda var óskadraumur
hver ógn mitt vald og sorg
hvert þitt gjálpur minn gleðiflaumur
mín gæfa og framaborg. BS

En annað skáld ólst upp við eyrar Blöndu og orti um starengi og árniðinn, bjó á Akureyri, þar var Guðm. Frímann frá Hvammi. Frammi í sjálfum Blöndudalnum bjó þriðja skáldið og orti um drangana inn við Blöndugil og heiðalöndin sem árnar falla um til að safnast jökulflaumnum:

Þú hefur bak við bölva gnótt
búið í daumum mínum.
Þó hef ég aðeins eina nótt
átt í faðmi þínum. JT

Frímann/Guðm.F. frá Hvammi orti um drukkna snillinginn frá Skyttudal og seið jökulánna:

En mörgum fannst, að sorg og gleði söng hans uppi bæru,
og seiður jökulánna byggi í kvæðalögum hans, –
að örlög Skyttudalsins og vonir allar væru
í vísum þessa drykkfellda bónda og kvæðamanns.

Í öðru ljóði um Gálgagil segir GF:

Hér rymur áin rammaslag
og ríkir myrkur nótt og dag
því slútbjörg saman hnýta´ um gjúfrið höndum
og hleypa engum fram hjá sér
en standa á verði, hlið við hlið.

Hann sigldi sigldi bernskufleyjum sínum á elfunni stríðu:

Hér voru byggð mín bernskuskip
hér börðust þau við flauminn.
Þau fluttu margan góðan grip
og gjafir til mín heim.
Einn harmleik enn ég sé í svip:
Þau sukku og hurfu í strauminn.
Úr úðaröst
með iðuköst
fékk ekkert borgið þeim.

Brynleifur ólst upp við ósa Blöndu, flúðir og flaum, en fór þaðan ungur til náms og ól aldur sinn fjarri elfunni jökullitu, en þangað flutti aftur skáldið úr Blöndudalnum, Jónas Tryggvason, fæddur undir bröttum Tunguhnjúknum, hleypti síðla heimdraganum, en náði góðri landtöku, eignaðist konu, vini og ný óðul við sæinn:

Sigldi ég hátt í sólarátt.
Söng minn dátt ég þreytti.
Hug minn átti hafið blátt
hitt ég fátt um skeytti.

Gáskaör um opinn sæ
undi ég för í gleði
gleymdi vör og bernskubæ.
Brann mér fjör í geði. JT

Systir Hásteins Brynleifs bjó í næsta húsi við Jónas á Blönduósi og vann hjá honum við bólstrun og verslunarstörf. En Brynleifur átti ekki afturkvæmt á Ósinn nema í ljóði. Og andanum eru allar leiðir frjálsar. 
Ekkert er þar í hnipri.

Þú byltist áfram, þú beljar og fossar
ó, Blanda sem áður fyrr.
Þig seiða og töfra sjávarins kossar
í sál þér er hamingjubyr.

Þú átt svo margt af minnum og vinum
svo marga hamingjunótt.
Á þínum bökkum, í beljandi ginum
hef ég barn minn fögnuð sótt.

Þú áttir fyrsta óð minn og drauma
mína ást og hamingjutal
þú töfraðir fram mína tregans strauma
mitt tál og harmahjal. BS

Steingrímur Davíðsson, faðir Brynleifs læknis á Selfossi, var oddviti, skólastjóri og vegaverkstjóri á Blönduósi, en bróðir Stgr. var Lúðvík Norðdal Davíðsson, læknir á Eyrarbakka og Selfossi.

Tærir fjallalækir dalanna runnu tugum saman í elfuna brúnleitu á leið hennar niður Langadal og ofan Auðólfsstaðaskarðið kom samnefnd á.  Skáldin á Laxárdalnum bjuggu reyndar frekar um miðdalinn, fyrir utan Mörk þar sem vatnasvið Laxárinnar var að mótast, þ. e. aðaláin sem fellur út dalinn og til sjávar fyrir neðan Syðrahól.
Af Langadalsfjalli sáu skáldmæltar Miðgilssystur vítt um sveitir eins og Anna lýsir því fallega í ljóði sem lýkur svo:

Af Brúnum ég lít yfir landið
- liðið er senn að kveldi:
Húnavatn, Hópið og Flóinn
hjúpuð í kveldsólareldi. AÁ

Friðgeir í Hvammi á Laxárdal, bróðir Árna gersemis í Skyttudal - eldri hálfbróðir sem nam aldarfjórðungi - var höfundur bændavísna í Bólstaðarhlíðarhreppi um 1870.

Á eyrunum utan við Ártún mætast Svartá og Blanda en nokkrar bæjarleiðir fram í Svartádalnum fellur í ána straumharður stuðlalækur sem náði fyrsta sæti á ljóðaþingi þegar Gísli Ólafsson orti um hann Lækjavísurnar. Gísli átti fyrir afa skáldið snjalla á Syðri-Löngumýri, Sölva Sölvason, en móðir Gísla var Helga Sölvadóttir, systir Ólafar eskimóa í Vesturheimi.

Ótalin eru mörg skáld, ár og lækir en Lækjarvísurnar, sem raunverulega heita Lækurinn urðu fljótt vinsælar og víða kveðnar eða sungnar. Pétur Sigurðsson söngstjóri samdi við þær sönglag sem varð vinsælt varð beggja vegna Vatnsskarðsins. Vísurnar hefjast þær þannig:

Ég er að horfa hugfanginn
í hlýja sumarblænum
yfir litla lækinn minn
sem líður fram hjá bænum.

Ó, hve marga æskustund
áður hér ég dvaldi,
saklaust barn með létta lund,
og leggina mína taldi!

Heimildir og ítarefni:
Brynleifur Steingrímsson: Óður til Blöndu: http://bragi.arnastofnun.is/hunafloi/ljod.php?ID=5495  
Á Langadalsfjalli Anna Árnadóttir: http://bragi.arnastofnun.is/hunafloi/ljod.php?ID=5548  
Helga á Eiríksstöðum fór ekki til Ameríku: https://www.huni.is/index.php?pid=58&cid=17456  
Lækurinn: http://bragi.arnastofnun.is/ljod.php?ID=2899  
Guðm. Frímann: http://bragi.arnastofnun.is/hunafloi/hofundur.php?ID=16019  
Jónas Tryggvason, Ljóma bar á bláa dröfn: http://bragi.arnastofnun.is/hunafloi/ljod.php?ID=4677  

Ingi Heiðmar Jónsson

 

Höf. rzg

Húnahornið - Fréttavefur allra Húnvetninga