Friðrik Ásmundsson Brekkan f. 1888.
Friðrik Ásmundsson Brekkan f. 1888.
Pistlar | 01. janúar 2021 - kl. 11:38
Til ama - eða til frama
Eftir Friðrik Á Brekkan

Eftirfarandi frásögn var tekin saman af afa mínum og nafna Friðriki Ásmundssyni Brekkan sem fæddist árið 1888 á Ytri Reykjum en ólst upp að hluta á Brekkulæk í Miðfirði. Hann tók sér ættarnafnið Brekkan, grundvallað á Brekkulækjarnafninu:

Um miðja nítjándu öld bjó Benedikt Einarsson smáskammtalæknir í Hnausakoti í Miðfirði, Benedikt var ekki efnaður, en þó meira metinn en bændur almennt, vinsæll og ráðhollur. Sem dæmi um góðsemi hans er sagt, að þegar hart var í ári og bjargarleysi, hafi hann dregið af matarskammti sínum til þess að geta gefið förumönnum og fátæklingum, sem að garði hans bar. Hann var skáld gott og eru til eftir hann rímur (m.a af Gesti Bárðarsyni).

Þá voru mestir valdamenn í Húnaþingi þeir Björn Blöndal sýslumaður í Hvammi og Jósef Skaftasen læknir í Hnausum. Eitthvað mun Benedikt hafa þótzt verða fyrir barði þessara höfðingja og á þá að hafa kveðið:

Mörgum til mikils ama
Magnað af illri rót
Ranglætið rekja tama,
Réttlætið þvert á mót:,

Til Helvítis hlaupa á skautum,
hafa stóryrði óklén,
eftir bölvunarbrautum
Blöndal og Skaftasen.

Vísan barst þeim sýslumanni til eyrna og líkaði þeim illa. Næst er sýslumaður þingaði í Miðfirði, stefndi hann Benedikt fyrir rétt og bar á hann fastmæli og níðkveðskap um sig og Skaftasen lækni. Benedikt kvaðst ekki vita til, að hann hefði nokkurn tíma mælt öfugt orð í þeirra garð.

Sýslumaður segist þó hafa hitt fyrir satt og spyr, hvort hann vilji synja fyrir, að hann hafa kveðið um þá. Benedikt segir, að mönnum gæti oft hrotið ýmislegt af vörum, og hann vilji engan vegin synja fyrir, að hann kunni að hafa kveðið vísu, sem þeir gætu tekið til sín, en hann vilji ekki kannast við, að í henni hafi verið lastmæli eða níð. Sýslumaður heldur þó fast við sitt, og segir að honum dugi ekki að þræta, því að margir geti sannað á hann vísuna með sér.

Benedikt segir þá, að hann geti ekki gert að því, þó einhverjir óhlutvandir menn kunni að hafa flutt sýslumanni vísu og borið sig fyrir eða rangfært orð sín. Nú vilji hann fá að vita afdráttarlaust, hvernig vísa sú sé, sem sér sé gefin að sök, og kveður þess ekki von, að hann játi á sig ummæli, sem hann viti ekki hver séu, og skuli sýslumaður nú fara með vísuna. Sýslumaður neitar því, og bætir við, að úr því Benedikt kannist við, að hafa kveðið um sig og Skaftasen, skuli hann fara með þá vísu sjálfur, fyrir réttinum, ef hann þori, enda muni aðrir ekki kunna hana betur.

Benedikt svarar, að hann skammist sín ekkert fyrir að hafa yfir vísuna, þó hún hefði mátt vera betri – og kveður þá.

Mörgum til mikils frama
Magnað af góðri rót
Réttlætið rækja tama,
Ranglætið þvert á mót:,

Til hjálpræðis hlaupa á skautum,
Og hafa stóryrði klén,
Eftir blessunarbrautum
Blöndal og Skaftasen

Sönnuðu nábúar hans þessa vísu með honum, og gat sýslumaður ekkert frekar aðhafst í málinu.

Höf. rzg

Húnahornið - Fréttavefur allra Húnvetninga