Jón Árnason. Mynd: wikipedia.org
Jón Árnason. Mynd: wikipedia.org
Pistlar | 11. febrúar 2021 - kl. 09:13
Stökuspjall: Andans björg
Eftir Inga Heiðmar Jónsson

Leikritið Skugga-Svein samdi Matthías að mestu um jólin 1861 segir Þórunn Erlu Valdimarsdóttir í doðranti sínum skemmtilegum um þennan Jochumsson, heitir Upp á Sigurhæðir: „ . . og bjó þá í Aðalstræti 7 í sama húsi og Sigurður málari. Jón þjóðsagnasafnari og bókavörður var þar oft gestkomandi og þeir báðir gagnteknir og fullir af íslenskum fróðleik og höfðu því  mikil og margs konar áhrif á höfundinn.

Matthías segir að Sigurður og Jón hafi hvatt hann til að semja leikinn. Sigurður málari hafði áður bent Stgr. Thorst. á að leita efniviðar í þjóðsögunum, hann reyndi að vekja áhuga ungu skáldanna, en efnið lá MJ nær er Steingrími."

En Jón Árnason, skrifarinn mikli, fjárhaldsmaður skólapilta og árvökull umsjónarmaður þeirra, biskupsritari um tíma, átti stóran þátt í menningarlífi höfuðstaðarins um sína daga. Hann stuðlaði vísubrotið hér að neðan sjóndapur og hrumur í elli sinni:
Lítið var en lokið er
leturgjörðum mínum.

Þeir feðgar, Jón og sr. Árni Illugason á Hofi létust um sjötugt – orðnir ellihrumir.

Bókabéus var Jón og sívinnandi, en eignaðist engu að síður góða konu vestan úr Breiðafirði og efnilegan son með henni. Jón var orðinn 47 ára þegar gifting þeirra var vestur í Flatey og vinur hans Matthías orti ljóð til brúðhjónanna. Gísli Konráðsson sem var ráðinn sagnaritari vestur í þetta menningasetur Íslands sat brúðkaupið. Hér eru nokkrar vísur úr brúðkaupsljóði MJ:

4. Og fyrst er Eva ástumblíð til Adams leit
þá lukust upp hin ljúfu blóm í liljureit.

5. Og fyrstu stund er byrja vann hún blíðuhjal
Þá hófu fuglar sætan söng í sumardal.

6. Og fyrst er Eva og Adam stigu í eina sæng
hné fyrst á hauður heilög dögg af himinvæng.

7. En hver fær lýst þó hróðrar vandi háfleyg mál
hve himinn, fold og haf drakk Adams hjónaskál?

8. Og hver fær metið alla gleði og yndishag
er þjóðir hlutu af þeirri gleði þennan dag?

9. Og ritning þá ei þurfum efa því að sjón
í trúarstað oss öllum eru hin ungu hjón.

10. Þú hjónaást ert lands og lýða líf og sál – 
því hefjum allir hjartans glaðir hjóna skál!

En fleira orti MJ um vin sinn Jón:
Vort land var fullt af andans björg og brauði „"
en blómið þitt var skáldsins hjartavarmi
sem gleður meir en Rínarloginn rauði.

Hér er Matthías að yrkja eftir Jón Árnason látinn árið 1888, en fyrr í ljóðinu segir hann:
Þú hræddist ekki hraun né voðaklungur
þú hlóst að draug og gömlum skrípitröllum
og lengra og lengra gekkstu ör og ungur.

Erfiljóðinu lýkur Matthías með ljóðlínunum:

Ef liljan þín er lögð við kalið hjarta
þá lifnar það og kastar fargi þungu
þá færist líf í limi þeirra ungu
þá líður burtu hugarmyrkrið svarta.

Þá birtist oss, hvað sælli verur sungu. –
Haf þökk fyrir fundna fróðleiksgullið bjarta
því fólkið deyr, ef hverfa ljóð á tungu.

Matthías Jochumsson: JÁ bókavörður: http://bragi.arnastofnun.is/hunafloi/ljod.php?ID=5839  
PPálsson, Æviágrip JÁ: http://stikill.123.is/blog/2016/06/21/750654/
Gísli Konráðsson í wikipediu: https://is.wikipedia.org/wiki/G%C3%ADsli_Konr%C3%A1%C3%B0sson#Atvinnufr%C3%A6%C3%B0ima%C3%B0ur_%C3%AD_Flatey
Jónsdagar á Skaga fyrir hálfu þriðja ári: https://www.huni.is/index.php?pid=58&cid=15039
Meira efni um JÁ og þjóðsagnasöfnun: http://stikill.123.is/blog/2014/08/03/jon-arnason---nokkur-bref/  

Ingi Heiðmar Jónsson
Höf. rzg

Húnahornið - Fréttavefur allra Húnvetninga