Pílagríms-, sólar-, orlofs- eða organistaferð að Prestbakka má kalla leiðangur okkar félaganna, Guðmundar Eiríkssonar - organista við kirkjurnar í Hraungerði, Villingaholti og Laugardælum - en báðir erum við tengdir Ártúnum og Ytra-Tungukoti, þar sem amma og afi Guðmundar bjuggu um árabil, þ.á.m. manntalsárið 1910 og þar fæddust fimm elstu börn þeirra. En ég flyt þangað 1948 um það leyti sem móðir mín, Sigríður Ólafsdóttir skírði nýbyggðan bæinn Ártúnanafninu, en nýja jörðin var harla mikið stærri þeirri fyrri, þ.e. hálft Finnstunguland.

Bæjarhús og fjós í Tungukoti stóðu heldur austar en Ártúnabæirnir, fjárhúshlaðan var byggð við gamla fjósið, en Ytra-Tungukot var metið 8 hundruð, eða 8 kýrverð og var fimmti hluti af Finnstungueigninni sem Jónas langafi eignaðist og flutti þangað frá Jóhanni mági sínum og Guðrúnu systur í Mjóadal áríð 1879.

Á sautjándanum, þjóðhátíðardegi Íslendinga, drógum við upp fánann árla morguns í stormbeljanda, sunnanveðri og úrfelli þar á Bakka, Guðm. fór síðan út í kirkju að æfa og báðir fórum við út í kirkju upp úr hálftvö að masa við langtaðkomna gesti og söngvarann Jón Elías nýkomin sunnan af Selfossi.

Söngur og spil hófst kl. 14, gekk allt harla vel og óvænt fagnaðarefni varð okkur að hjón sunnan úr Mosó bættust í hópinn og fengu aukalög hjá söngvaranum til að bæta þeim upp seinkun í hægri umferð á þessum fyrsta frídegi helgarinnar. Þau nutu með okkur kaffiveitinga eftir tónleikana inni á prestsetrinu sem nú er safnaðarheimili og við nutum þess að rabba við hjónin, Andrés og Guðrúnu Pálmadóttur, frænku mína frá Holti, sem eiga soninn Ólaf Arnalds og auðvitað kom upp umræða um frægð þess hlédræga og ljúfa tónlistarmanns og húsið hans á Balí.

Við Guðmundur komum að Prestbakka nokkrum dögum fyrr og fengum dvelja þar í safnarheimili sóknarinnar í nokkra daga við æfingar í kirkjunni og gerðum leiðangra í nágrannabyggðir og þorp. 

Þær eru ýmsar leiðir þar frá Prestbakka:

Fyrsta daginn heilsuðum við upp á ísbjörn, sauði og veitingahúsið Kaffi Kind við Steingrímsfjörð auk þess að renna út að Drangsnesi og snæða síðan ljómandi kvöldverð í Sauðfjársetrin þegar við kom aftur af Selströndinni. Veitingakonan vísaði okkur til bróður síns á Erpsstöðum - og þar var gott að koma fyrir unnendur gómsætra ísa, skyrs og osta.

Næsta dag fórum við út á Hammstanga, heimsóttum handverkshúsið og minjasafn Sig. Davíðssonar, rómaða sundlaug og fórum út í Kirkjuhvamm, kirkjugarðinn þar sem við fundum fljótlega gröf Helga G. Benediktssonar, móðurbróður GE og oddvita í Hvammstangahreppi til 8 ára. Helgi var fæddur 1914 en lést ´82

Móðir Guðmundar Eiríkssonar og systir Helga oddvita, Margrét Benediktsdóttir var fædd á Skinnastöðum en Friðrikka Guðrún móðir hennar í Giljárseli.

Systkinahópur þeirra fjölmennur - 12 systkini sem komust upp - batt með sér sterk fjölskyldu- og vináttutengsl segir Helgi Seljan í minningargrein eftir nafna sinn á Hvammstanga, sem fór ungur, 7 ára að Svínavatni og var þar í 10 ár:

„Vinnuharka var mikil þar nyrðra og börnum og unglingum hvergi hlíft og fengu þau systkin sem flest fóru ung frá foreldrum sínum, vissulega að kenna harkalega á því. En þau hlutu að lúta tíðaranda þess tíma, stóðust hverja raun og urðu öll hinir nýtustu þjóðfélagsþegnar"

Eftir að foreldrar systkinanna, Guðrún og Benedikt, fluttu til Blönduóss, flutti Helgi einnig þangað og vann í 5 ár við vélgæslustörf við rafstöðina í Sauðanesi „og var til þess tekið, hve vel honum fórust þau verk úr hendi, alls ólærðum á þessu sviði.

Þar gekk hann á vit lífsgæfu sinnar, en þá kynntist hann konu sinni, Kristínu Jónsdóttur frá Hlíð á Vatnsnesi, sérstakri öndvegiskonu og glæsilegri að allri gerð.

Foreldrar Kristínar voru þau hjónin Halldóra M. Guðmundsdóttir og hinn þjóðkunni kvæðamaður Jón Lárusson bóndi í Hlíð. Listrænir hæfileikar eru miklir í þessari ætt, sem komin er af Bólu-Hjálmari og hefur Kristín ekki farið varhluta af því." Svo skrifar Helgi Seljan frá Seljateigi í Mbl. - síðar þingmaður - á útfarardegi nafna síns 1983, en austur þar dvaldi Helgi Benediktsson tvö ár á unglingsaldri eftir árin sín á Svínavatni.

En einkadóttir þeirra Kristínar og Helga, Guðrún Halldóra á Laugabakka lést af slysförum aðeins fertug að aldri og lét eftir sig eiginmann og þrjú börn: Kristínu Hörpu f. ´66, Sigurð Helga f. ´67 og Fríðu Birnu f.´74, öll Þráinsbörn og eru flutt úr héraði. Þannig er þessi fjölmenna og merka ætt alflutt úr héraðinu nema tengdasonur oddvitahjónann og ekkjumaðurinn, Þráinn smiður á Laugabakka.  

Þriðja dag okkar á Prestbakka fórum við vestur yfir Laxárdalsheiði, komumst í sundlaug vestur í Sælingsdal en þar í skólahúsinu á Laugum var 3. hagyrðingamótið haldið 1991 og Guðmundur í Dalsmynni, frændi okkar sem erum afkomendur Tryggva í Tungu, birtist þar ásamt Margréti konu sinni og kvað Lækjarvísur Gísla fyrir gestina á mótinu.

Um miðja vikuna fengum við GE góðan gest þar sem var Guðrún Lára, fyrrum símstöðvarstjóri á Mælifelli, kennari og rithöfundur en þau prestshjónin á Mælifelli áttu aðalþáttinn í því að gera mig að organista í Goðdölum. Þetta var á árunum um 1974 þegar félagsheimilið Árgarður var vígt, ég söng tenór í sameiginlegum kór við Reykja- og Mælifells- og Goðdalakirkjur sem Björn á Krithóli stjórnaði, hann var orðinn aldraður, elskaður af kórfélögum en ók ekki bíl og Goðdalir sú kirkja sem lengst var að sækja til fyrir hann. Þannig varðaðist leið mín til árlegra Skálholtsferða frá 1976, organistar áttu þar vikudvöl, spilanám og samfélag með Hauki söngmálastjóra og snillingi auk organista og kórmanna víðsvegar af landinu. Það breytti lífi okkar sem þangað sóttum. Og sumra talsvert!

Til Kaupmannahafnar fluttu þau sr. Ágúst og Guðrún síðan um árabil, hann sóknarprestur meðal Íslendinganna og í Jónshúsi var bæði heimili hjónanna og félagsheimili Íslendinga í borginni og þannig þekktust þau Guðmundur og Guðrún Lára frá Hafnarárunum. Guðrún gat ekki verið á sautjándanum en fékk að heyra hljóminn í orgelinu góða í kirkjunni, fáeinar prelúdíur frá Skálholtsnámskeiðunum.

Fleiri gestir birtust þar á Bakka, þær Skriðnessystur: Lilja og Ólafía Jónsdætur, þ.e. Lóa organisti á Hólmavík og sú þriðja, Steinunn Kristín Hákonardóttir bóndi í Skriðnesenni, dóttir Lilju, litu aðeins inn í kirkju á fimmtudag, voru á heimleið frá jarðarför Sigfríðar í Skálholtsvík. Fengu að heyra lítið Bachstykki og Pastorale m/sögu, sem haft var að útspili í Goðdalakirkju þegar sr. Brynjólfur í Stafholti var gestur prests og sjálfsagður ferðafélagi í messuferðum. Ólafía organisti hafði ekki séð orgel áður og tók aðeins í það.

Þær eru tæpar stundirnar og fljótar að líða en þessum góðu dögum okkar - við fagran Hrútafjörð - lauk á sautjándanum með flutningi Guðmundar á Bachverkunum, Jón Elías söng nokkur lög, s.s. Nótt eftir Árna Thorsteinsson, Sprett eftir SSveinbörnsson o.fl þekkt lög og sagt frá upphafi en við gengum til stofu úr kirkjunni, drukkum kaffi með súkkulaðikexi, mösuðum um sumarmessur og söngkvöld, fórum með vísur og fræddumst - og sneri svo hver heim til sín.

Við Guðmundur, félagi minn, viljum þakka þessa indælu orlofsdaga þar við flóann, þeir byrjuðu og enduðu með rigningu, en blíðir sólardagar voru þó fleiri. Og þakklátir erum við fólkinu öllu sem við hittum, sumum fyrir sögur af Helga oddvita og fjölskyldu hans svo fróðleikur Guðm. um þenna löngu látna frænda jókst að miklum mun. 

Að sjá miðnætursól við flóann var fyrsta uppgefna markmið ferðarinnar, en þau bættust við eitt af öðru þegar leið að brottfarardegi og auðguðu dagana og ferðina.

Kannski tekst mér að miðla einhverju áleiðis til lesenda Húnahorns með þessum pistli mínum?

Ítarefni 1: Systkininahópurinn fjölmenni, systkini Helga G. Benediktssonar oddvita á Hvammstanga og Margrétar, móður Guðm. Eiríkssonar félaga míns í Prestbakkadvöl:

1. Jóhanna Helga f. 1908, hfr. á Seljateigi
2. Zóphanías Elinberg f. 1909, skósmiður Ak. og Rv.
3. María f. 1910, hfr. Rv.
4. Ingigerður Friðrikka f. 1911, hfr. Eskifirði, Rv. og Hf.
5. Jón Benedikt f. 1912, bílstjóri Rv.
6. Helgi Guðmundur f. 1914, verslunarm. & oddviti Hvt.
7. Gísli Sigurbjörn f. 1915, verkstjóri Reyðarfirði
8. Aðalheiður Rósa f. 1917, hfr. og saumak. Rv.
9. Þórður Stefán f. 1919 skólastj. og útibússtj. Egilsstöðum
10. Margrét Jónasína f. 1921, hfr. á Selfossi
11. Guðrún Áslaug f. 1924 hfr. í Neskaupstað og Rv.
12. Sigurlaug Ingibjörg f. 1927 lést á Blönduósi 2ja ára
13. Steingrímur f. 1929, húsasmíðameistari Hf.

Fimm elstu börnin eru fædd í Ytra-Tungukoti, eitt á Skinnastöðum, tvö á Mosfelli, eitt í Skinnastaðakoti og tvö yngstu á Blönduósi.

Foreldrana og fjölskylduna, Friðrikku Guðrúnu Þorláksdóttur 1886-1973 og Benedikt Helgason 1877-1943 er að finna á fyrstu síðu í Ættum Austur-Húnvetninga IV. bindi, Rv. 1999.

Ítarefni 2: Að Prestbakka - til Guðrúnar Láru og sr. Ágústs - kom hópur hagyrðinga 1996 á leið sinni til 8. hagyrðingamótsins, sem var haldið á Núpi í Dýrafirði. Glæsilegt mót sem Bergur Torfason og Elís Kjaran skipulögðu og stjórnuðu, en Bergur var einnig veislustjóri 10 árum síðar - á Hólmavík 2006. Árnesingarnir fengu litla rútu undir forystu okkar Ragnhildar í Gýgjarhólskoti og við fórum 12 saman vestur í Dýrafjörð, bjuggum á Gerðhömrum og snillingar eins og Gísli í Króki og Jón í Gýgjarhólskoti ortu af hjartans lyst fyrir ferðafélagana og fleiri fetuðu í fótspor þeirra.

Hópurinn lagði upp frá Hjálmsstöðum föstud. 23 ágúst, kom að Prestbakka á leið sinni vestur, fékk alúðarmóttökur, gleymdum erindinu í öllu masinu, en það var að fá að líta aðeins inn í kirkjuna og Jón Karlsson skrifaði í gestabók prestshjónanna:

Bráðum héðan burtu fer ég betur staddur.
Nú er maður sæll og saddur.
Sulturinn er burtu kvaddur. JK

Jón söngstjóri í Ártúnum tók þátt í för Árnesinganna, kom til móts við rútuna í Brú með norðanrútunni. Hann kvað þegar ekið var upp Gerðhamradal á leið til Ingjaldssands:

Milli hjalla leið er lokkuð
- lítið kallandi
vegir allir voru nokkuð
víða hallandi. JT

Skrifað var í gestabókina á Gerðhömrum:

Gerðishamra góða mynd
geymir lengi hjarta mitt
þar má líta kræfa kind
krummager og lúmskan pytt.

Hér við loksins fundum frið
flaut af hverju strái smjör.
Staðinn kringir klettarið
kyssir bára stein í vör. Gísli í Króki/GH

Ítarefni 3: Sem sit eg í morgunmund yfir þessari ritsmíð og heyri hljóma frá RUV1 Heyr himnasmiður með morgunbæninni, koma mér í hug sumardagarnir á Skálholtsnámskeiðinu 1976, viðbætir sálmabókar nýkomin út og Jónas Ingimundarson að fara með okkur í gegnum sálmana Þorkels Sigurbjörnssonar, tónskáldsins snjalla:

308 Heyr himnasmiður
25 Englar hæstir og
525 Til þín Drottinn hnatta og heima.

Kolbeinn Ásbirningur, Matthías Breiðfirðingur og Páll Kolka, höfundar ljóðanna.
Innileg, heit og glögg minning innan úr helgidómnum, frá þessu forna setri.

Ítarefni 4: Tómas Gunnar Sæmundsson 1945-2021 sagði mér frá Erlendi Jónssyni bókmenntafræðingi f. 1929, tryggum Hrútfirðingi, sem kom á hverju sumri, gekk upp á hálsinn fyrir ofan Geithól í Staðarsókn, gisti á hótelinu Reykjaskóla og hefur síðan skrifað æviminningar sínar, sagt frá uppvexti sínum og umhverfi fjölskyldunnar. Tryggasta son sveitar sinnar taldi Tómas Gunnar Erlend vera, tróð engum um tær, en skrifaði, orti - og hvatti, góðu heilli, Gunnar í Hrútatungu til skrifta.                                                                                                               ...

Svörtum fötum klæddist hann
á sunnudögum
herti stífaðan flibba
að hálsi sér
dró harða skó
á fætur sér
söðlaði hestinn Jarp
reið til kirkju
og lék á orgelið.  ...

Erlendur Jónsson - Sólstöður yfir Staðarkirkjugarði

Ítarefni 5: Verslunarminjasafn Sigurðar Davíðssonar og Bardúsa: http://www.visithunathing.is/is/ahugavert/saga/verslunarminjasafn-bardusa  

Sólstöður yfir Staðarkirkjugarði: https://bragi.arnastofnun.is/hunafloi/ljod.php?ID=5801