Fyrri mynd
Nsta mynd
...
Ok
Velkomin á vef Húnahornsins. Við notum vefkökur (e. cookies) til þess að bæta upplifun þína og greina umferð um síðuna.
Með því að nota vefsíðuna samþykkir þú notkun á vefkökum og skilmála okkar.
Hnahornið
Open Menu Close Menu
Hnahornið
Föstudagur, 19. apríl 2024
   m/s
C
CW
huni.is - RSS-efnisveita
 
Apríl 2024
SMÞMFL
31123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
2829301234
FyrriNúnaNæsti
Veðurstofa Íslands Vegagerðin
Holtavörðuh. 06:10 0 0°C
Laxárdalsh. 06:10 0 0°C
Vatnsskarð 06:10 0 0°C
Þverárfjall 06:10 0 0°C
Kjalarnes 06:10 0 0°C
Hafnarfjall 06:10 0 0°C
VegagerðinVestfirðirVestfirðirNorðurlandNorðausturlandVesturlandAllt landiðMiðausturlandSuðvesturlandSuðurlandSuðausturland
Nöldrið
13. apríl 2024
Klúðrið er víða
Klúðrið og bullið er víða í samfélaginu okkar og er af mörgu að taka. Ætla ég að nefna aðeins nokkur atriði. Landsbankaklúðrið í kringum kaupin á TM. Alveg er það merkilegt þegar embættis- menn telja sig geta tekið ákvarðanir um hvað sem þeim dettur í hug.
::Lesa
Leita í netfangaskrá
 
Eftir Inga Heiðmar Jónsson
14. apríl 2024
Eftir / Written af / by Morgan C. Bresko
13. apríl 2024
Eftir Inga Heiðmar Jónsson
10. apríl 2024
Eftir Inga Heiðmar Jónsson
07. apríl 2024
72. þáttur. Eftir Jón Torfason
07. apríl 2024
Eftir Inga Heiðmar Jónsson
02. apríl 2024
Eftir Inga Heiðmar Jónsson
27. mars 2024
71. þáttur. Eftir Jón Torfason
24. mars 2024
N 65 39' 32.04" V 20 16' 55.2"
Testamentisbréf Valgerðar á Reykjum
Testamentisbréf Valgerðar á Reykjum
Pistlar | 31. júlí 2022 - kl. 18:51
Þættir úr sögu sveitar: Enn einn barnakarlinn af harðabónda ættinni
29. þáttur. Eftir Jón Torfason

Eftir Sigurð Gíslason og Oddnýju Björnsdóttur fluttu að Reykjum Jón Ketilsson (1750-1815/1816) og kona hans Valgerður Pétursdóttir (f. 1735) og hafa sennilega verið leiguliðar Mála-Ólafs Björnssonar sem taldist eigandi Reykja. Af því sem ráða má af framtali þeirra í hreppsbókinni hefur þeim komst búnast bærilega því tíund þeirra til hreppsins er í góðu meðallagi, frá 10-14 hundruð. Þau eru að jafnaði með tvær vinnukonur, önnur raunar Halldóra dóttir þeirra, og einn vinnumann, sem er vitnisburður um talsverð umsvif því á flestum öðrum heimilum var aðeins ein fyrirvinna (karlmaður) og svo börn hjóna sem töldust oft vinnuhjú.

En árið 1798 er engu líkara en þessi hjón elti Sigurð og Oddnýju sem sagt var frá í síðast þættir (nr. 28) því þau flytja á næstu jörð við þau í Laxárdal, að Syðri-Mjóadal, en færa sig svo rúmum áratug síðar að Kirkjuskarði utar í dalnum þ.e. árið 1811. Hér virðist fjárhagur þeirra ögn þrengri, þau tíunda 8 hundruð árið 1806 en 9 hundruð árin 1813 og 1814 og kemst upp í 11 hundruð 1815 en Jón dó 1816 eða 1817. Ætla má að maður sem tíundar 10 hundruð eigi 60 mylkar ær eða 2 kýr og 48 ær, eða samsvarandi bústofn, sem er meira en nóg til að framfæra eina fjölskyldu.

Það virðist ekki hafa verið náin frændsemi með Jóni Ketilssyni og Sigurði Gíslasyni eða Oddnýju konu hans, að því er séð verður. Það að Jón tekur við Reykjum á eftir Sigurði og flytur svo á næstu jörð við hann í Laxárdal bendir því til einhvers kunningsskapar eða vináttu milli þessara fjölskyldna, en óvíst er hvernig því var háttað. En það má nefna að Mála-Ólafur Björnsson, bróðir Oddnýjar konu Sigurðar, er talinn eiga Syðri-Mjóadal í fasteignamati 1804 og Reyki líka þannig að þau Jón og Valgerður eru leiguliðar sama manns.

Jón Ketilsson var sonur Ingiríðar dóttur Jóns harðabónda og Guðrúnar Hannesdóttur og þannig systursonur Hannesar Jónssonar í Holti sem þau ár var að þrotum kominn og hefur verið getið áður (sjá 6. þátt, Af harðabónda ættinni). Þessir frændur voru meðal karla í þessari ætt, sem áttu börn með fleiri en einni konu, og er sá flokkur orðinn nokkuð stór þegar grannt er talið. En börn Jóns Ketilssonar dóu flest ung eða áttu ekki afkomendur nema tvær dætur. Önnur þeirra var Jóhanna (1798-1869), sem átti að móður Kristínu Jónsdóttir en sú kona varð nokkrum sinnum legorðssek og Jón Ketilsson þannig einn af mörgum barnsfeðrum hennar. Jóhanna fluttist vestur í sýslu og átti þar heima lengst af.[1]

Hin dóttir Jóns sem lifði var Halldóra (1770-1862), maður hennar var Sigurður Jónsson og bjuggu þau síðast á Kolugili í Víðidal. Hún er m.a.  formóðir Helgu og Sigurlaugar Valdimarsdætra á Blönduósi.[2]

Valgerður Pétursdóttir hefur dáið einhvern tíma eftir 1801, ekki vitað hvenær. En til er arfleiðslugjörningur hennar þar sem hún arfleiðir Jón maka sinn að eigum sínum eftir sinn dag, enda áttu þau ekki lífserfingja saman, en góssið falli síðan í skaut barna Jóns eða annarra erfingja hans. Danakonungur mun hafa þurft að samþykkja þennan gjörning og var því plagginu snúið á dönsku svo blessaður kóngurinn gæti vitað hvað hann var að samþykkja með undirskrift sinni. Sá kóngur, sem þar átti hlut að máli (Kristján sjöundi), vissi þó víst lítið hvað hann skrifaði undir hverju sinni en það er önnur saga. Er þetta skjal nú varðveitt á Þjóðskjalasafni í þeim gögnum kansellísins sem snerta íslensk málefni.

Skammstöfunin „L.S.“ merkir „locum sigillum“ eða „staður innsiglis“ upp á íslensku, þ.e. sá blettur á viðkomandi skjali sem innsigli er þrýst á. Hugsanlega má af því ráða að Valgerður hafi átt innsigli. Erlendur Guðmundsson er hreppstjórinn sem býr á Torfalæk.  Jón Árnason, sem vottar andlegt heilbrigði Valgerðar, er örugglega sá sem býr á Stóru-Giljá árið 1795, en óvíst er hvaða maður hinn votturinn er, þ.e. Pétur Pétursson.

Jeg[3] undertegnede, Valgerda Petersdatter, som mange aar har levet i kjærligt egteskab med min egtemand, Jon Ketelsen, nu boende paa Reykjum i Torvelaks rep og Hunnevands syssel, uden at have faaet eller kunne her efter vente at faae livs arving; gjör herved paa forventende hans Majstets allernaadigste approbation fölgende testamente, at bemelte min elskelige egtemand, Jon Ketelsen, skal efter min dödelige afgang faae til eje og brug all mit efterladende gods, som og falder til hans livs arvinger, i fald han nogen skulde efterlade sig, men ellers deles hans stervboe lige imellem begge vores arvinger.

Reykjum den 16. augusti 1795.
Valgerður Pétursdóttir (L.S.), Erlendur Guðmundsson (L.S.)
At konen Valgerda Peters datter med fuld forstand og overlag gjorde ovenskrevne testamente bevidner, ut supra,
Jón Árnason (L.S.), Pétur Pétursson (L.S.)

Jón kvæntist  á nýjan leik Guðrúnu Sveinsdóttur (1770-9. júní 1838). Guðrún hélt áfram búskap á Kirkjubæ og síðar Hvammi á Laxárdal eftir lát Jóns og giftist síðar ráðsmanni sínum Erlendi Jónssyni. Hún dó á Stóru-Giljá og þá sögð „örvasa kerling.“ Þau Jón Ketilsson áttu tvö börn saman en þau börn munu ekki hafa eignast afkomendur.

Bróðir Jóns Ketilssonar hét Einar (1766-1798) og bjó fáein ár á Kjalarlandi á Skagaströnd. Kona hans var Helga Jónsdóttir (1768-9. júní 1834) og Ingibjargar dóttur Jóns harðabónda. Þau Einar og Helga voru því systrabörn. Við manntal á Reykjum 1797 er kominn þangað þriggja ára drengur, Hannes Einarsson, sagður „náungi“  og er skýringin sú að áðurnefndur Einar, faðir hans, hefur misst heilsuna og var kominn í húsmennsku á Neðra-Skúfi og þar deyr hann 21. apríl 1798, aðeins 32 ára að aldri. Ástandi hans er lýst þannig í prestsþjónustubók Höskuldsstaða: „Orðinn kararmaður af langvarandi verk og loksins visnan í læri og fæti. Sló síðast til innvortis veikinda skömmu fyrir hans andlát.“ Hannes Einarsson (1794-1847) var alinn upp hjá Jóni og Valgerði. Hann var lengi ýmist vinnumaður eða bóndi í Skagafirði, en tókst loks um fertugsaldur að ná varanlegri búsetu á Beingarði í Hegranesi þar sem hann bjó til dauðadags.

Meðal heimilismanna á Reykjum árin 1795-1797 er ungur drengur, Árni Jónsson (1793-1874) sonur Jóns Jónssonar á Steiná sem var hinn mesti barnakarl, „fjórkvæntur og átti 23 börn.“[4] Árni þessi bjó síðan lengi á Skottastöðum en nefna má að hann er langafi Aðalbjargar Þorgrímsdóttur í Holti. Virðist Árni hafa verið alinn upp í skjóli Jóns og Valgerðar sem hafa þá verið að létta ómagabyrðinni af  kunningja sínum, því ekki virðist náinn skyldleiki með þeim og honum. Eða kannski hafa þessir „barnakarlar“ fundið fyrir andlegum skyldleika?


[1] Ættir Austur-Húnvetninga, bls. 458.
[2] Ætti Austur-Húnvetninga, bls. 1344.
[3] ÞÍ. Kansellískjöl. KA/52, örk 30. Valgerður Pétursdóttir á Reykjum biður konung að staðfesta erfðaskrá sína, 20. desember 1795. Konungsstaðfesting 20. maí 1796.
[4] Páll V.G. Kolka: Föðurtún, bls. 122; sbr. Ættir Austur-Húnvetninga, bls. 773-774.

Þættir úr sögu sveitar 

Undir titlinum Þættir úr sögu sveitar birtir Jón Torfason nokkra þætti úr sögu Torfalækjarhrepps frá lokum 18. aldar og fyrri hluta 19. aldar. Þá voru í hreppnum 20 jarðir þar sem auk húsbænda var margt vinnufólk og einnig húsfólk. Í þáttunum verður saga þessara jarða og þess fólks sem þar lifði rakin lítillega. Íbúar sveitarinnar tengdust á ýmsa vegu og verður reynt að draga sitthvað fram um samskipti fólks en margt er þó óvíst um tengsl einstakra manna og kvenna.

Höf. rzg
 
Prenta Prenta  
 
Til baka
 

©2024 Húnahornið