Fyrir bæjarstjórn Blönduóss liggur nú tillaga um að gamli bærinn verði skilgreindur sem verndarsvæði í byggð. Verði tillagan samþykkt og málið hljóti jákvæða umsögn yfirvalda tel ég það muni verða Blönduósi til mikilla heilla. Mikilvægt er að íbúar kynni sér vel hvaða tækifæri felast í þessu verkefni og að jafnframt að sátt verði meðal húseiganda og íbúa um að fara þessa leið. Til þess að svo megi verða þurfum við að ræða málin og fara vel yfir það hvernig best er að standa að þessu. Ég sem fasteignaeigandi í gamla bænum á Blönduósi, ákvað að stinga niður penna og leggja mitt af mörkum til þessarar umræðu.

Í lögum um menningarminjar nr. 80/2012 er kveðið á um að hús sem eru 100 ára eða eldri séu friðuð, sem þýðir að ekki má raska, spilla, breyta, rífa eða flytja úr stað án leyfis Minjastofnunar. Í gamla bænum á Blönduósi eru 12 hús sem falla í þennan flokk og einnig eru 4 hús á svæðinu, byggð fyrir 1925 sem eru það sem kallast umsagnarskyld, sem þýðir að fá þarf leyfi hjá Minjastofnun ef það á að breyta þeim.

Séu mannvirki skilgreind innan verndarsvæðis skapast möguleikar til að sækja um opinbera styrki til endurgerðar og uppbyggingar ytra byrðis húsa, innra byrðis húsa og umhverfisbóta kringum hús.  Ef að svæðið er  hinsvegar ekki skilgreint sem verndarsvæði í byggð eru húsin ekki í forgangi við styrkúthlutanir og einungis er hægt að sækja um styrki til uppbyggingar og endurgerðar ytra byrðis en ekki til umhverfisbóta né verkefna innandyra.

Í dag er það þannig að allar breytingar sem húseigendur óska eftir að gera á húsum sínum þurfa að fá leyfi byggingafulltrúa. Óskir um breytingar eru lagðar fyrir bygginganefnd. Verði gamli bærinn skilgreindur sem verndarsvæði í byggð er líklegt að mun hreinni línur verði í áherslum byggingarnefndar varðandi gamla bæinn og um margt auðveldara að vinna umsóknir en nú er, þvert á það sem margir halda. Markmið okkar hlýtur að vera að stefna öll að sama marki til þess að skapa heildstæða mynd af þessum fallega gamla bæ sem við eigum og gæta þess að vera samstíga í því.  Með verndarsvæði í byggð þá tel ég að mun meiri líkur séu að við stefnum í sömu átt og varðveitum gamla bæinn án þess að það setji okkur of þröngar skorður. Enda eru í tillögunni settir fram skilmálar sem varða leiðina en gefa gott svigrúm til athafna.

Tillaga að verndarsvæði í byggð bindur því ekki hendur fólks umfram það sem er gert í skipulagi almennt.  Eðli málsins samkvæmt bindur stefnumótun innan ákveðins svæðis alltaf hendur sumra að einhverju leyti en mér sýnist að skilmálar séu rúmir og uppbyggingu gamla bæjarins er beint í þá átt að eldra svipmót byggðarinnar verði haft sem útgangspunktur. Minna má á að nú þegar eru húseigendur friðaðra byggingar skyldugir að fá leyfi hjá Minjastofnun kjósi þeir að breyta húsum sínum að utan.

Með verndarsvæði í byggð erum við því komin með framtíðarsýn fyrir gamla bæinn sem gefur okkur heilstæðari mynd af honum og hvert við skulum stefna, þannig að við getum öll verið stolt af honum.

Að lokum langar mig að benda á umfjöllun RÚV 10. apríl 2018, þar sem fjallað er um úthlutun Húsafriðunarsjóðs. Faktorshúsið á Djúpavogi fékk 10 milljón króna styrk til uppbyggingar á innra byrði hússins, vegna þess að húsið stendur innan staðfests verndarsvæðis í byggð á Djúpavogi:  http://www.ruv.is/frett/faktorshusid-a-djupavogi-fekk-haesta-styrkinn.

Einar S. Valdimarsson, Hótel Blöndu og gamla pósthúsinu