Pistlar | 03. mars 2024 - kl. 21:10
- Góður Drottinn gefi þér
gufuga fiska fjóra.
Hann mun, máski, hugsa sér
að hafa þá nógu stóra.
- Bóndinn á Knarrareyri gefur Björgu fjóra fiska og Björg þakkaði með vísunni. Eftir það rak fjóra stórhvali á fjöru bónda.
- Bók um Látra-Björgu kom út fyrir fjórum árum, samin af Helga Jónssyni 1890-1969 frá Þverá í Dalsmynni, en er þó frekar upprunninn, m. k. uppalinn, í heiðinni milli Reykjadals og Bárðardals. Þar voru bæirnir Laugasel, Stafnsholt og Víðasel.
- Helgi fæddist í Stafnsholti og undi þar fyrra helming ævi sinnar í faðmi fjölskyldu sinnar. „Hreinræktaður heiðarbúi“ segir Björn Ingólfsson fræðimaður á Grenivík, en fjölskylda Helga bjó þar á Fljótsheiðinni í 36 ár og þaðan var 4-5 km leið að efstu bæjum í næstu sveitum, Stafni í Reykjadal og Stöng í Mývatnssveit.
- Lífið á heiðinni gekk sama hring ár eftir ár, tíðindalítið. En árið 1920 var skipt um hlutverk í Stafnsholti. Helgi sem þá var þrítugur tók sæti bóndans. Systkini hans þrjú urðu vinnufólk hans, Hallsteinn 33 ára, Halldóra 28 ára og Guðfinna 22. Foreldrarnir orðin 67 og 58 ára, drógu sig í hlé en dvöldu að sjálfsögðu áfram á bænum í skjóli barna sinna. Þetta var samhent fjölskylda segir Björn í formála sínum að þessu verki Helga um Látra-Björgu.
- Í nýrri bók af Látra-Björgu fer mörgum sögum fram og okkur birtist, hve víða má finna fræði og skemmtun handa þeim sem vestast una á Norðurlandi, mörg ófróð um þingeyskan búskap og skáldskap, þekkjum rétt héruðin kringum flóann okkar kalda og bjarta.
- En við höfum flest heyrt af Látra-Björgu, vísur hennar og þessi nýja bók færir okkur nýjar ævisögur og snjalla rit- eða vísnasmiði sem unnu saman að útgáfu hennar.
Ljúkum nú stökuspalli með Bjargarljóðum fleiri:
- Orgar brim á björgum
bresta öldu hestar
stapar standa tæpir
steinar margir kveina
þoka úr þessu rýkur
þjóð ei spáir góðu.
Halda sumir höldar
hríð á eftir ríði.
Brimið stranga óra er
ymja drangar stórir hér
á fimbulvanga glórir gler
glymja ranga-jórarner.
- Um sveitir austur þar, fólk og afkomu orti Björg marga eftirminnilega vísu, skensandi sumar en sumar lýstar af lofi s.s.:
Hnjóskadalur er herleg sveit
Hnjóskadals vil eg byggja reit
í Hnjóskadal hrísið sprettur
í Hnjóskadal finnst hafur og geit
í Hnjóskadal er mörg kindin feit
Hnjóskadals hæsti réttur.
Hnjóskadal byggir heiðursfólk
í Hnjóskadal fæ eg skyr og mjólk
í Hnjóskadal hef eg rjóma.
Hnjóskadalsketið heilnæmt er
Hnjóskdælir gefa flot og smér
af Hnjóskadals björtum blóma.
Og dróttkvætt orti Björg ef svo bar undir, sjá líka grein 8:
Látrakleifar ljótu
lítast mér nær því hvítar
fullar af fönn að innan
og frosti, sem eyðir kosti.
Svellur að Eilífsá illa
olla því skaflar óhollir.
Kvöl er að Kartmannsgiljum
því kórónað hefur þau snjórinn.
Ítarefni og heimildir:
Látra-Björg, höf.: Helgi Jónsson, Rv. 2020
Látra-Björg: https://holabok.is/latra-bjorg/
Vísur á Braga: https://bragi.arnastofnun.is/hofundur.php?ID=15272
Vísur á Húnaflóa – vísnavef: https://bragi.arnastofnun.is/hunafloi/hofundur.php?ID=15272
Færast fjöll in stóru – um Ljóðhús í Mjódd/dróttkvæði 29/2: https://www.huni.is/index.php?pid=58&cid=20851
Ingi Heiðmar Jónsson