Gengið var frá dánarbúi Guðrúnar Jónsdóttur frá Köldukinn þann 22. desember 1808, eftir nokkurt þref[1] eins og rakið var í síðasta þætti. Arf eftir hana tók eiginmaður hennar, Sveinn Halldórsson, og tveir synir þeirra, Sölvi (28. ágúst 1806-15. október1833) og Bjarni (22. júlí 1808-3. júní 1871), auk Rósenkars Guðrúnar- og Guðmundssonar (1798-1854) sem fyrr hefur verið getið.

Í dánarbúsuppskriftinni, sem fylgir hér með í heild, eru venjulegar guðsorðabækur m.a. góð Vídalínspostilla, ýmislegir búsmunir, kistur og aðrar hirslur og amboð. En þessu búi tilheyrði líka fjárhús yfir 40 kindur og hesthús yfir 6 hesta og hafa þetta verið allgóð hús miðað við hvað tíðkaðist á öðrum bæjum. En dánarbúið átti líka pall í einu stafgólfi baðstofunnar með tveimur rúmum og pallstokkum. Þetta þýðir að þessum hluta hefur tilheyra eitt stafgólf í baðstofunni með gólfi og rúmum beggja vegna. Búfénaðurinn er tvær kýr, 36 ær og 12 lömb og samtals 6 hross, meiri hlutinn taminn. Auk þess hlotnast erfingjum 5 hundruð í jörðinni Köldukinn og er hvert jarðarhundrað nú metið á 12 ríkisdali sem er þrefalt það sem hundraðið var metið á fyrir rúmum 20 árum, en um þessar mundir var að bresta á óðaverðbóla eftir að Danir illu heilli drógust inn í Napóleonsstyrjaldirnar upp úr aldamótunum.

Er í skiptagjörningnum tíundað hvernig eignunum var skipt milli Sveins og drengjanna og fylgir hann hér með í sérstöku fylgiskjali. Til skipta komu 188 rd., 64 sk., hvar af í hlut ekkjumannsins Sveins Halldórssonar komu 94 rd., 32 sk. en drengirnir fengu hver um sig 31 rd., 42 2/3 sk.

Ástæða er til að huga nánar að tvennu í sambandi við þetta dánarbú, annars vegar skuldirnar sem á því hvíla og hins vegar kvenfatnaði sem kemur hér fyrir. Hugum fyrst að fatnaðinum sem er talinn upp og verðmetinn. Hér er greinilega rætt um kvenfatnað en ekki föt bóndans Sveins eða drengjanna:

                                                                                                            Rd.      Sk.
Blátt klæðispils nýlegt, lítið, tvílagt með rósasnúru og svinta
af sama, þrílögð af sama[s]lags borða                                                      4
Grænt klæðispils, gamalt og rauð klæðis svinta, einlögð með frunsu           3
Ditto blátt pils af kersu með röndóttu skáfóðri                                           1         48
Enn ditto blátt pils af klæði, mjög gamalt                                                             64
Kvenhempa gömul með flossaum framan á                                               1          16
Önnur ditto, mikið forn og gömul                                                                         64
Rauður kvenupphlutur af skarlati, mjög forn, með ektavírsborða
framan á og þrílögðum á baki, með mjórri rósasnúrum, 16 silfurmillum       1          48
Blá kvenpeysa nýleg, þó lítil                                                                                80
Gömul kventreyja slitin, af gömlu klæði[2]                                                             14
Kvenkragi með atlask silki ofan á, bryddur utan með flöjelsborða                           32
Annar ditto rauðleitur, lagður hvítum vírborða                                                       14
Þriðji gamall blár                                                                                                 7
Styttuband                                                                                                        14
Silkiklútur rauður og svartur með grænum bekkjum                                  1
Annar ditto rauður og svartur, tekinn                                                                   56
Silkiklútur dökkur, slitinn                                                                                    36
Rósasilki rauðleitt                                                                                              24
Ditto hálssilki, lélegt                                                                                          16
Lítill spegill með pappírshulstri                                                                             8
Flekkóttur léreftsklútur                                                                                      48
Ditto svartur og hvítur léreftsklútur með rauðum bekkjum                                    48
Blár léreftsklútur mikið forn                                                                               16
Nærpilssmokkar nýir                                                                                         80
Utanhafnar pilsgarmur og nærpilsgarmur og upphlutsgarmur                                11
Kvensokkagarmar bláir                                                                                       4
Smálérefts traf nýlegt                                                                                       48
Ditto lélegt                                                                                                      16
Hvítir handvettlingar og hálsskyrta                                                                      8
Sortuð mussa af vaðmáli forn, með hnöppum                                                     28
Sortaðar prjónabuxur                                                                                       16
Brjóstadúkur einhnepptur af kalemange                                                             48
Blá peysa með látúnshnöppum                                                                          64
Önnur mussa lélegri hnappalaus                                                                        10
Svartur og rauður flauelsbolur                                                                           48
Áklæðisnefna                                                                                                   24
Blá húfa með rauðum silkiskúfi                                                                          20
Svört prjónapeysa, ný, og stutthempa slitin                                          1
Blár peysugarmur með hu...[3]                                                                          8
Svartir sokkar gatslitnir og leggjabönd                                                               16
Hattur brúkaður og forn                                                                                    10

Auk þess er þetta kvensilfur:
Beltispör vega 3 ½ lóð                                                                         1           64
Einn silfurhnappur með 4 laufum ógylltur, vegur 2 ½ lóð                         1           64
Þrír víravirkis svintuhnappar gylltir, vega 3 lóð                                        1           48

Ofantalinn fatnaður er metinn á nærri 10 rd. sem er býsna mikið og til viðbótar koma nærri 5 rd. í kvensilfri. Guðrún hefur átt rauðan upphlut og blátt pils og nokkur fleiri til skiptanna, flott belti en einnig kraga og fallegan silkiklút en yfir um sig kvenhempu, að vísu gamla en útsaumaða, mikið af þessu er í allslags litum. Sumt af þessum fatnaði er að vísu gamalt eða slitið en miðað við dánarbú annarra kvenna frá svipuðum tíma hefur hún verið óvanalega birg af fatnaði utan um sig og það virkilega fínum og fallegum klæðnaði.

Þegar sýslumaðurinn leit í kringum sig og sá að aðeins karlmenn voru arfþegar, og sumir bernskir, hefur honum fundist það snjallræði að verja kvenfatnaðinum fyrst og fremst í skuldir dánarbúsins sem námu 76 ríkisdölum, sjá skuldalistann í viðhengi. Í skuldirnar fóru líka fjárhúsin og hesthúsið í Köldukinn en líka varð að láta aðra kúna og nokkrar ær. Öðrum búsgögnum og kindunum var síðan skipt milli Sveins og sonanna en þó skal tekið fram að Sveinn fékk í sinn hlut 2 ½ hundrað í jörðinni Köldukinn og drengirnir þrír hver um sig 5/6 úr hundraði.

Skuld við kaupmann Schram á Skagaströnd var um 10 rd., síðan ógreitt þinggjald (skattur) og skiptalaun, til uppskriftarmanna og í fátækrasjóð hreppsins, einnig útfararkostnaður. Þá var skuld við Filippíu Jónsdóttur og til Halldórs sonar hennar í Köldukinn 2 rd. til jafnaðar út af skiptunum eftir Jón Halldórsson föður Guðrúnar og Halldórs. Loks til Guðrúnar Jónsdóttur vinnukonu, sem raunar mun einnig hafa verið barnsmóðir Sveins en það er svolítið annað mál, nokkuð stórt að vísu og verður rakið síðar.

Athyglisverð er 12 ríkisdala skuld sem er meðgjöf með Halldóri Helgasyni (1728-1811) föður ekkjumannsins Sveins fyrir 2 ár. Halldór og Ólöf Bjarnadóttir (1733-1812) foreldrar Sveins voru orðin öldruð og þrotin að heilsu.[4] Þau áttu margt barna og sum allvel sett svo við fyrstu sýn er einkennilegt að þessari skuld sé þannig velt á dánarbú þessarar tengdadóttur Halldórs Helgasonar. Framfæri Halldórs og Ólafar barst um þessar mundir inn á borð sýslumannsins[5] og kemur þá fram að bræðurnir Bjarni (f. 1761) og Jón (f. um 1767), og einnig Gísli (f. 1771) að hluta, höfðu framfært foreldra sína undanfarin 2-3 ár en Sveinn ekkert lagt til þeirra og nú var sum sé komið að Sveini sem skyldi sjá um Halldór föður sinn næstu tvö árin, eða því sem svarar.

Til viðbótar þessu, sem mátti telja nokkuð „eðlilegar“ skuldir, eru smáar og stórar upphæðir sem dánarbúið skuldar 12 mönnum, sumum fáeina skildinga en öðrum ríkisdal og jafnvel meira. Þótt þetta sé sett á dánarbúið munu þetta í raun skuldir Sveins Halldórssonar. Þessi listi er svona:

                                                                                                            Rd.          Sk.

Til prestsins sr. Halldórs [Ámundasonar] á Hjaltabakka                                5           64
Hannesar [Þorvaldssonar] í Sauðanesi                                                       5
Þorleifs [Þorleifssonar] á Hjallalandi                                                                        14
Til Jóns Björnssonar á Hnjúkum                                                                              64
Til Jóns Jónssonar þar                                                                                            32
Til Magnúsar [Hálfdanarsonar] á Hurðarbaki                                               1            80
Til Þorleifs á Grund                                                                                   1
Séra Jóns [Jónssonar] á Auðkúlu                                                                             72
Til Jóns [Halldórsson] á Svínavatni                                                             2
Til Halldórs Halldórssonar á Hóli í Svartárdal                                                            54
Til mr. Vorms [Símonarsonar Beck]  á Geitaskarði                                       1
Til Þorsteins [Steindórssonar] í Holti                                                          5

Nokkuð er ljóst hvaða menn þetta voru en þó óvíst hver Þorleifur á Grund var og sömuleiðis Halldór á Hóli. Jón á Svínavatni er nær örugglega bróðir Sveins Halldórssonar.

Eftir að Sveinn Halldórsson flutti að Hnjúkum hlóðst á hann ómegð og hann hefur sennilega lengst af átt í basli. En á þessum tíma telur hann fram 10 lausafjárhundruð í tíund til prests og fátækra og ekki annað að sjá en hann geti borgað það gjald og staðið í skilum við kaupmanninn á Skagaströnd og aðra skuldheimtumenn. Þannig að það verður að ætla að hann hafi ekki tekið öll þessi lán út úr neyð til að kaupa sér fyrir lífsbjörg. Þeir sem eiga hjá honum hæstu upphæðirnar eru allir efnamenn, séra Halldór á Hjaltabakka, Hannes bóndi í Sauðanesi og Þorsteinn í Holti. En öðrum, m.a. næstu nágrönnum sínum, skuldar hann smáar upphæðir, nokkra skildinga og fáeina ríkisdali. Ef hann hefði staðið í einhverju braski hefði hann eiginlega frekar átt að eiga peninga inni hér og þar. Hugsanlega hefur hann verið að kaupa eitthvað og gæti það þá varla verið annað en kindur, væntanlega lömb, til að hleypa upp bústofninum.

Að minnsta kosti er svona langur skuldalistir frekar fátíður í dánarbúum venjulegs bændafólks í sýslunni um þessar mundir.

[Bjarni Sveinsson: Vinnumaður á Bergsstöðum 1833, á Örriðaá 1835, Vigdísarstöðum 1845 og Oddsstöðum 1870)

Dánarbú Guðrúnar Jónsdóttur 1808