Magnús Ólafsson frá Sveinsstöðum stóð fyrir vinsælum og fjölmennum hestaferðum í sumar um söguslóðir morðanna á Illugastöðum og síðustu aftökuna á Íslandi í janúar 1830. Vegna mikils áhuga urðu ferðirnar þrjár en hver ferð tók fimm daga og gat fólk riðið með einn dag eða svo marga sem það kaus. Húnahornið sló á þráðinn til Magnúsar nýverið til að forvitnast um hvers vegna hann teldi að hestaferðir hans um söguslóðir hafi orðið jafn vinsælar og raun ber vitni.

„Eru vinsældir sögunnar ekki vegna þess að ástir, afbrýði, ofbeldi og ágirnd eru allt um kring í þessari sögu,“ spurði Magnús á móti og svaraði um leið að það sé ástæða þess hversu áhugaverð hún er.

„Ást snýst oft upp í óstjórnlegt hatur. Sumir menn heilla konur, jafnvel giftar, en draga þær á tálar hverja eftir aðra. Ágirnd leiðir fólk oft til óhæfuverka. Fjölmargir leggja margt í sölur til að brjótast út úr ömurlegum aðstæðum. Kynferðislegt ofbeldi er einn mesti glæpur sem til er. Harðir dómar og ósanngjörn réttarhöld ofbjóða oftar en ekki öllu réttsýnu fólki. Aftakan, sú síðasta á Íslandi, var gerð að viðstöddum 150 mönnum, öllum til viðvörunar. Bróðir þess myrta var fenginn til þess að vera böðull. Sum mál eru látin liggja milli hluta meðan hart er gengið fram að upplýsa önnur. Skilaboð frá löngu látnu fólki heilla marga. Hvert þessara tíu atriða sem hér eru nefnd gætu verið uppistaða í góðri sögu,“ sagði Magnús og bætti við „að þegar þau öll kristallast í einni og sömu sögunni lifir hún um aldir og fólk þyrstir að heyra meir og meir.“

Mörgum spurningum ósvarað
Magnús segist hafa velt upp nokkrum spurningum sem hann hafi reynt að svara á ferð sinni um Húnaþing. Stundum hafi hann lagt áherslu á það sem hann teldi það rétta, en oftar en ekki benti hann á hvað aðrir hafi sagt og hvernig þeir hafi svarað spurningunum. „Sumir hafa t.d. bent á að ágirnd hafi verið ástæða morðanna en aðrir segja að það hafi verið óstjórnlegt hatur sem réði för. Jafnvel eru þeir til sem telja að ástin hafi verið undirrót morðanna.“

En spurningarnar sem Magnús velt upp eru þessar: „Var það ástin sem togaði Agnesi að Illugastöðum? Hvers vegna er 15 ára unglingsstúlka vistráðin til alræmds kvennamanns? Hvers vegna var girnd Natans til kvenna slík sem sögur segja? Hvað er það sem fær fólk til að fremja morð? Hvað veldur þeim sinnaskiptum sem varð á Friðrik, sem ungur ólst upp sem ódæll og ofvirkur prakkari en vann síðan aðdáun húsráðenda og heimafólks á Þingeyrum þegar hann var þar í gæslu síðustu vikurnar fyrir aftökuna? Hvers vegna kom hann syngjandi sálma á leiðinni á aftökustaðinn og ávarpaði mannfjöldann sem þangað hafði verið boðaður til að horfa á hryllinginn? Hvers vegna voru 150 menn skikkaðir til að standa rétt við höggstokkin þegar öxin sneið höfuð frá búk og blóðið spýttist. Hvers vegna dæmdi Björn Blöndal sýslumaður svo hart í þessu máli? Því lét sýslumaður kyrrt liggja þegar höfuð sakamanna voru horfin af stöngunum morguninn eftir aftökuna? Hvernig stóð á því að Skáld Rósa kennd við Vatnsenda, vel gefin og skáldmælt stúlka úr Eyjafirði skildi hljóta þau örlög sem lífið spann, m.a. að verða ástkona Natans, meðan hún var enn gift öðrum manni? Hvernig gat Agnes komið þeim boðum og fengið því framgengt að beinin voru grafin upp rúmri öld eftir aftökuna? Hvers vegna lifir þessi saga svo sterk enn nú nær 200 árum eftir þessa atburði?  

Magnús sagði að eftir því sem hann skoðaði söguna meira opnuðust alltaf nýir gluggar og hann fyndi nýja áhugaverða þætti.

Fleiri ferðir næsta sumar
Magnús telur allar líkur á því að fleiri ferðir verði farnar næsta sumar. Í hvaða formi sé þó óvíst en fólk hefði líka mjög vel uppsetningin á ferðunum í sumar og trúlega myndi hann ekki breyta miklu. Þá hafi nokkrir aðilar spurst fyrir um hvort hann gæti ekki komið með þeirra hópi til að segja söguna og er Magnús með það í skoðun. Þess má geta að Magnús fór í lok ágúst með hópi eldri borgara í dagsferð um söguslóðirnar. Ekinn verður hringur um Vatnsnes og fram í Vatnsdal, komið við á Þrístapa, að Illugastöðum, Tjörn á Vatnsnesi og í Katadal. Ekið var hjá garði á Vatnsenda og Stóruborg og að lokum voru æskustöðvar Agnesar í Vatnsdal heimsóttar. Mikil ánægja var með ferðina.

Magnús nefndi að lokum að það hefði verið magnað að standa í fyrstu ferðinni við rústir bæjarins á Illugastöðum og segja brot úr sögunni við hliðina á Jónínu núverandi eiganda Illugastaða. Amma hennar var jafnskyld Friðrik og Natan og afi hennar og amma stóðu fyrir minningarsamkomu á Illugastöðum 19. júní 1934 en beinin voru grafin í Tjarnarkirkjugarði 17. júní það ár.

Afi Magnúsar og faðir unnu að því að grafa beinin upp á Þrístöpum og í einni ferðinni var kona sem sagði frá því að amma hennar hefði verið unglings stúlka á Litlu Borg þegar farið var með beinin frá Sveinsstöðum að Tjörn. Maður vestan af Vatnsnesi var að koma úr kaupstaðaferð og var með nokkra hesta undir klyfjum. Amma þessara konu sagði frá því að það hefði verið mikil lotning í lofti þegar fólk vissi að á einum þessara hesta voru bein Agnesar og Friðriks á leið í vígða mold eftir að hafa legið við Þrístapa í rúm 100 ár.

Meðfylgjandi myndir eru af Facebook síðu Magnúsar en þar má finna fleiri myndir frá ferðunum.