Eftir nokkuð tíð ábúendaskipti í Holti fyrir og um aldamótin komst nú meiri festa á búskapinn því tveir menn bjuggu hér meginhluta 19. aldar (frá 1803-1885), þeir Þorsteinn Steindórsson (1768-11. desember 1848) og tengdasonur hans Magnús Pétursson. Þorsteinn var ættaður framan úr Vatnsdal, var albróðir Bjarna föður Jóns stjörnufræðings og spekings í Þórormstungu.

Kona Þorsteins var Margrét Jónsdóttir (1759-13. maí 1835) heimasæta á Eyvindarstöðum í Blöndudal.  Þau voru gefin saman 8. október 1791 í Blöndudalshólakirkju og bjuggu á Eyvindarstöðum  næsta ár, síðan á Marðarnúpi eitt ár, á Kúfustöðum 1793-1800, fluttu þá að Gilsstöðum í Vatnsdal en komu loks að Holti 1803.

Börn Þorsteins og Margrétar sem upp komust voru fjögur, tveir piltar og tvær stúlkur.  Drengirnir voru Jón (7. júní 1794-15. febrúar 1855) landlæknir og Björn (f. 1804). Björn er í Holti fram til 1823 og mun ókunnugt um afdrif hans. Gísli Konráðsson segir: „Björn var annar sonur hans, allósvífur. Hann fór utan og spurðist síðan að hann færi með siglingamönnum til Austurlanda.“[1] Þegar dánarbú Margrétar Jónsdóttur er gert upp árið 1835 virðist talið að Björn sé í Vesturindíum og er arfur hans eftir móður sína lagður í jarðabókarsjóðskassann til ávöxtunar og er þar sennilega enn.

Dæturnar voru Margrét /1793-1846) og Ingibjörg (1797-14. júlí 1884) sem giftist Sveini Guðmundssyni (f. 1791) frá Ægisíðu sem verið hafði vinnumaður í Holti þegar þau kynntust. Þau bjuggu lengi á Efra-Núpi í Miðfirði. Meðal barna þeirra var Jakob Sveinsson (1831-1896) annálaður  trésmiður í Reykjavík. Hann hafði numið í Kaupmannahöfn og kenndi mörgum smíðar síðar meir. Stendur enn íbúðarhús hans við Kirkjutorg 6 í Reykjavík. Frá Margréti hefur fyrr verið sagt (þáttur nr. 48. Næstu ábúendur á Hæli). Hún giftist Magnúsi Péturssyni, bjuggu á Orrastöðum og síðan í Holti.

Til er búnaðarskýrsla frá fyrsta ári þeirra Þorsteins og Margrétar í Holti, árið 1803. Þau telja fram eina kú, kelfda kvígu og einn kálf. Ærnar eru 50 og lömbin 15 og einn hrútur; tamdir hestar voru sex, ótamið tvennt og tvö folöld. Tíu árum síðar, 1814,  hefur búið tvöfaldast og vel það. Kýrnar eru fjórar og kálfar tveir, ærnar 80, lömbin 70 og sauðir og veturgamalt 32. Tamdir hestar 10, fernt ótamið og eitt folald. Ekki má gleyma sáðgörðum sem eru tveir enda jókst garðrækt í byrjun aldarinnar, m.a. vegna þess að aðflutningar til landsins minnkuðu vegna Napóleonsstyrjaldanna.

Fyrsta ár Þorsteins í Holti er lausafjártíund hans 10 hundruð, fer næsta ár í 14, síðan í 17 hundruð og árið 1807 er tíundin komin í 24 hundruð og er hann þá og eftir það í flokki hæstu útsvarsgreiðenda í hreppnum allt til 1837 að hann byrjar að draga saman seglin og minnka búið. Hagur hans og Margrétar hefur því verið góður enda gátu þau kostað Jón son sinn í skóla og til náms í læknisfræði í Kaupmannahöfn. Jón nefndi sig Thorsteinsen að dönskum móð. Hann var skipaður landlæknir á Íslandi 1820 og gegndi því embætti til dauðadags 15. febrúar 1855, við góðan orðstír.[2]

Þegar dæturnar giftust, Margrét 1817 og Ingibjörg 1820, leystu foreldrar þeirra þær myndarlega af hendi og liggur listi um þau verðmæti og gripi með skjölum um skipti eftir lát Margrétar Jónsdóttur 1835, var eins konar „fyrirfram greiddur arfur.“ Báðar fengu dæturnar kú og 18 ær í þessa brúðargjöf en einnig marga aðra búsmundi þannig að óhætt er að segja að þær hafi verið vel leystar úr garði.

Margrét fékk eftirfarandi í hendur á sínum giftingardegi:[3]                                                                                                                                    Rd.      Sk.

Einveruð sæng af brekánsvefnaðarveri með fiðri                     8
Brekán nýtt                                                                         5
Nýjar vaðmáls rekkjuvoðir                                                    4
Koddi og svæfill                                                                   3
Kvenfrakki[4]                                                                  6
Blár klæðis niðurhlutur                                                         3
Grænn klæðis niðurhlutur                                                     4
Blár klæðis niðurhlutur                                                         2
Rauður og svartur  damasks upphlutur með silfurmyllum        2
Blá kvenpeysa                                                                     1        48
Kvenhempa með flossaum                                                    4        48
Grænteinóttur klútur                                                                      80
Bláteinóttur léreftsklútur                                                                 64
Ljósblár klútur                                                                      1        48
Bláteinóttur klútur                                                                          48
Silkiklútur                                                                            1        64
Traf                                                                                               64
Kvenreiðtygi                                                                       18
Rauðmáluð kista                                                                   9
Snemmbær kýr                                                                   16
18 ær                                                                                 36
Fjögra vetra hestur                                                                8
Tveggja fjórðunga pottur                                                        3
Fjórðungs pottur                                                                    1
Fjórðungs fata og 14 marka fata                                             1        64
Tvær kollur sem taka 5 fjórðunga til saman                              3
Tvö trog                                                                                2
Rokkur                                                                                  1
Strokkur                                                                                4
Pallkistill                                                                                1                   

            [Samtals]                                                                      152        48

Og hin dóttirin, Ingibjörg kona Sveins Guðmundssonar, fékk þetta þremur árum síðar:[5]

                                                                                                  Rd.      Sk.

Ný sæng                                                                             10
Nýjar vaðmáls rekkjuvoðir                                                      4
Nýtt brekán                                                                           3
Hægindi og svæfill                                                                  3
Blár vaðmáls niðurhlutur                                                         6
Blár klæðis niðurhlutur                                                            3        48
Rauður klæðis upphlutur með knipli í baki silfurmyllum
og bróderaður á börmum                                                         3
Silkiklútur                                                                               1        64
12 silfurmyllur                                                                         1
Bláþrykktur léreftsklútur                                                           1        48
Bláteinóttur léreftsklútur                                                           1        16
Bláteinóttur dto,                                                                                 64
Kvenfrakki                                                                               6
Kvenpeysa                                                                               1        48
Kvenreiðtygi, söðull, áklæði, þófi, beisli, gjarðir, reiði                  18
Tvö trog ný                                                                               2
Þrjú smá kerhöld                                                                       2
2 fötur                                                                                      2
Strokkur járngirtur                                                                     4
Nýr pottur                                                                                 8
16 marka pottur                                                                         2        48
Pallkistill                                                                                    1
Rokkur                                                                                      1
18 ær                                                                                      36
Kýr                                                                                          16
Kapall                                                                                        7                   
Blátt klæðispils nýlegt                                                                 4
Lérefts forklæði                                                                          2
Annað dto lélegt                                                                         1
Þriðja dto af dúk                                                                         2                   

            [Samtals]                                                                            54         48

Væn fatakista                                                                          10[6]

Þorsteinn er hreppstjóri í Torfalækjarhreppi a.m.k. árin 1807 og 1808 en ekki eftir það og raunar kemur hann lítið við opinber mál í sveitinni alla sína tíð. Hefur trúlega forðast slíkt. Hann er þó meðhjálpari við messugjörðir í kirkjunni á Hjaltabakka sem var virðingarstaða. Alloft er hann líka vottur við uppboð eða matsmaður  þegar skipt er dánarbúum  eða byggingar teknar út við ábúendaskipti. Minna er vitað um afskipti Margrétar konu hans af „félagsmálum,“ trúlegast að þau engin hafi verið.

Margrét Jónsdóttir, kona Þorsteins, dó 13. maí 1835 og er dánarorsök „brjóstþyngsli og veiki.“ Frá skiptum eftir hana var gengið um haustið, 3. október 1835. Búið[7] hljóp upp á rúma 1112 ríkisdali. Meginhluti skiptagjörningsins fylgir hér í viðhengi. Þorsteinn þurfti eðlilega að greiða börnum þeirra móðurarfinn og því ekki að undra að bú hans gengi nokkuð saman upp úr þessu.

Fyrst var talið upp talsvert magn guðsorðabóka en einnig Norsku lög (á dönsku), Eftirmæli 18. aldar, Handbók fyrir hvern mann, Hjálmar á Bjargi, Maturtakver Eggerts Ólafssonar og Alti Björns Halldórssonar í Sauðlauksdal og mega þetta allt teljast fræðslurit sem kom duglegum bónda vel að eiga.

Að venju eru talin upp búsgögn í eldhúsi og búri og virðist það talsvert að vöxtum og í góðu standi, kistur, borðbúnaður en einnig fatnaður og rúmföt; koddar, rekkjuvoðir og sængur. En athygli vekur að dánarbúið (eða bú Þorsteins og Margrétar) virðist eiga flest rúmin í baðstofunni. Jörðin Holt tilheyrði Þingeyraklausturs umboði og „átti“ umboðið þannig bæði landið, tún og úthaga, og ákveðin bæjarhús, m.a. búr, eldhús og baðstofu. Vanalega tilheyrðu rúmin baðstofunni en hér eru talin upp átta rúm eða rúmstæði, sum með allveglegum umbúnaði eins og „rúmsumgjörð suðaustan í baðstofu með rúmstokkum og bríkum, þiljaðri í kring, 2 marar í skammbita til beggja enda og væn sparlaksslá.“ Sum önnur rúmstæðin virðast ekki jafn vönduð en samanlagt verðmæti þeirra nam a.m.k. 9 ríkisdölum.

Ullarverkfæri eru talin sérstaklega, m.a.  „vefstaður gamall, fylgja 2 skeiðar og rakgrind,“ metinn á 8 ríkisdal. Um þessar mundir voru svokallaðir „danskir“ vefstólar orðnir mjög algengir sem voru bæði þægilegri og afkastameiri en gamli íslenski vefstaðurinn. Hægt var að sitja við „danska“ vefstólinn að vefstaðnum þurfti að vinna standandi. Að auki er nefndur rokkur, metinn á 1 rd., kambar og nokkrir prjónar. Talsvert er talið upp af smíðaverkfærum og má af þeim ráða að Þorsteinn bóndi hafi verið maður hagur í höndum.

Af búfénaði eru taldar fram fjórar kýr og kvígur, kvígukálfur og tveggja vetra tarfur. Ær með lömbum eru 65 og gemlingar 25 og svo er talsverð sauðaeign, þeir eru 48 talsins tveggja til þriggja vetra. Einnig nokkrir hestar og ótamin hross. Ekki var minnst verðmæti fólgið í töðu „með litlu af útheyi“ sem var metið á 40 rd.

Það er athyglisvert að skoða þau hús sem dánarbúið á, þ.e. séreign Þorsteins og Margrétar á jörðinni. Það er skemma, sex fjárhús, tvö hesthús og loks þrjú selhús fram á Sauðadal. Listinn er annars svona:

                                                                                                 Rd.         Sk.

Skemma á hlaði læst 10 rd.; syðsta fjárhús, tekur 30 kindur 8 rd.   10
Fjárhús þar næst 7 rd.; þriðja fjárhús 12 rd.; fjórða dto 12 rd.        31
Syðsta fjárhús 8 rd., 48 sk.; fjárhús suður og upp á velli 12 rd.       20         48
Hesthús upp á velli tekur 8 hross 6 rd.; dto niður á velli,
tekur 10 hross 8 rd.                                                                    14
Dto 3 rd.; selhús á Sauðadal 6 rd.                                                  9

Sex árum eftir að þessi hús voru skrifuð upp sleppti Þorsteinn ábúðinni í Holti en Magnús Pétursson tengdasonurinn og Margrét dóttir hans tóku við jörðinni. Þá voru jörð og bæjarhús skrifuð upp og afhent Magnúsi. Þ.e. þau hús sem tilheyrðu jörðinni sjálfri og umboðinu. Bæjarhúsin eru flest í góðu ástandi og að mörgu leyti vegleg. M.a. eru 3 glergluggar á baðstofunni, sem má teljast meðal nýjunga, því slíkir gluggar voru lítið farnir að tíðkast á venjulegum bændabýlum. Uppskriftin er svohljóðandi:

1841, þann 29. maí, voru undirskrifaðir komnir að Holti til að uppskrifa og úttaka[8] jörðina, sem bóndi mr. Þorsteinn sleppir en bóndi mr. Magnús Pétursson við tekur, í nærveru hér administrator B. Olsen á Þingeyrum. Og allt eftir sem jörðin nú fyrirfinnst:

1 Baðstofa, 13 álna löng og 4 álna breið, er í 5 stafgólfum. Er með 8 stöfum og hvör 2 álnir og 3 1/2 kvartil langur ─ samt fjórum stöfum styttri, 1 alin, 1 1/2 kvartil langur. Tveimur bitum undir endasperrum, 6 sperrum ─ allar með kálfum ─ og þremur skammbitum fyrir neðan kálfa. Af þessum sperrum eru fernar höggsperrur. Lausholt eru aukin beggja megin og áfelluraftar yfir sperrutær beggja megin. 2 langbönd á hvörja hlið í tveimur stafgólfum en 1 langband á hlið í þremur stafgólfunum. 3 mænirtróður á kálfum og reisifjalar árefti í tveimur stafgólfum en raftviðar upprefti í hinum þremur stafgólfum, sumpart gamallegt og nokkuð fúið. Hurð er á járnum með dyrutré og dyrustöfum. Sperrukjálkar í húsinu eru á lengd 2 álnir en kálfar 1 alin, 1 kvartil. Syðsta stafgólfið er með þili framan undir og hurð á járnum, samt þiljað til beggja hliða og allt um kring. 3 glergluggar eru á húsinu, sumstaðar með biluðum glerjum. Veggir eru nokkuð snaraðir en þó stæðilegir og þak brúkanlegt. Hvort álag þarf eður þarf ekki á baðstofuna vilja hlutaðeigendur ekkert uppástanda heldur að þeir semji það sjálfir sín á milli.

2 Búrhús, 7 álnir og 1 kvartil á lengd, 4 1/2 alin á breidd. Er með 5 stoðum, hvör 2 1/2 alin löng. Er með tveimur bitum og einum dverg á bita. Vegglægjuraftar beggja megin og einlægur mænirás. Þar fyrir utan langreft og þverreft með vænu og vel brúkanlegu upprefti. Hurð á járnum, skrálæst, með dyrutré og dyrustöfum og þrepskuldi. Veggir eru vel stæðilegir og þak í góðu standi.

3 Eldhús, 4 álnir, 3 kvartil á lengd og 5 álnir á breidd. 1 biti með tveimur stoðum undir endum. 2 dvergar eru á bitanum undir tveimur mænirásum, vænir vegglægjuraftar eru beggja megin og þar fyrir utan er langreft og þverreft með brúkanlegu árefti. Veggir sýnast vel stæðilegir en þak nokkuð brunnið. 2 tréstrompar eru fyrir reykháfa. Yfir eldhúsdyrum eru 2 dyrutré og engin hurð.

4 Stofa norðan fram í bænum, 7 álna löng og 3 álna breið. Er með 6 stöfum, þremur bitum, veikum lausholtum beggja megin, þrennar sperrur, af hvörjum 1 er brotin. 2 langbönd á hvörja hlið, hvar af eitt er brotið og hin önnur svignuð. Mænirtróða er léleg, ogsvo brotin, fúið og lélegt upprefti. Húsið er allt um kring þiljað fyrir neðan lausholt, hér um bil að 1/3 parti, til gólfs, með plægðu þili, samt plægt þil framan undir með skrálæstri hurð á járnum. Hliðveggur vestari er stæðilegur en sá austari er snaraður og hefur skekkt þilið framan undir. Fjögra rúða glergluggi er á húsinu með gluggakistu.

5 Göng frá baðstofu til skellidyra, 10 álna löng. Öll þverreft með sumpart fúnu og lélegu upprefti. Hurð á járnum við dyrustafi og þrepskuld. Veggir gamlir, þó stæðilegir.

6 Frá skellidyrum til bæjardyra, 4 álnir, 1 kvartil á lengd og 3 álnir á breidd. Langreft og þverreft með brúkanlegu upprefti og er nokkuð gisreft.

7 Bæjardyr, 1 1/2 alin á lengd og 2 álnir, 1 kvartil á breidd. Auk bæjarþilsbita er lítill biti innar lagður á veggi, mænirtróða. Er lélegt og lítilvægt upprefti. Bæjardyraþil er lítið og lélegt með engum vindskífum. Hurð er á járnum með járnloku og snerli.

8 Skemma fram á hlaðinu, 7 álnir og 1 kvartil löng, 4 1/2 á breidd, er í þremur stafgólfum. Er með átta stöfum ─ hvör 2 álnir, 1 kvartil á lengd ─ fjórum bitum og fernum sperrum, lausholtum beggja megin, 2 langbönd á hvörja hlið og mænirtróða. Upprefti er gisið, lélegt og sumpart feyskið. Skemman er með lélegu þili framan undir og lítilfjörlegum vindskeiðum, með hurð á járnum og vænni skrá. Veggir eru gamlir, þó stæðilegir og þak brúkanlegt.

9 Fjós og er einhölufjós. Er með 7 básum og allir heldur stuttir og of mjóir. Er með 6 stoðum undir sperrum og vænum mænirási. Vegglægjuási, sterkur þó aukinn, með 6 stoðum. Hins vegar er og sterkur og aukinn vegglægjuás með 5 stoðum. 20 máttarraftar eru af vegglægjuási upp á mænirás og reft yfir með smáu og lélegu upprefti. Hins vegar eru 17 máttarraftar af vegglægjuási á mænirás og reft yfir með smáu og lélegu upprefti, og er þetta smárefti svo sem fyrir tróð þar máttarraftar eru svo þéttir að varla þurfti meira að refta. 2 dyrutré, hurð á járnum við dyrustafi með hespu og keng. Veggir eru vel stæðilegir og þak í góðu standi.

Rangali til heytóftar er stæðilegur. Er að mestu leyti saman hlaðinn að ofan. Er með fjórum röftum og hurð er fyrir útidyrum fjóssins. 2 eru heytóftir, báðar brúkanlegar, með heygarði allt um kring sem er stæðilegur að sunnan- og austanverðu, allt að hliði, en að norðanverðu er hann lakari.

10 Innstæðuhús yfir 30 kindur rosknar. Er í besta standi, með öllu tilheyrandi, garða umbúningi, hurð og heytóft.

11 Heygarður nýlegur, 24 faðmar allt um kring innan veggja.

12 Jörðinni fylgja 9 ær í kúgildi og 3 ær eru væntanlegar til viðbótar.

Þar nú hr. administrator, B. Olsen, er nú burt farinn en hlutaðeigendur vilja ekkert láta um álag segja annað en þeir sjálfir miðli og semji það á milli sín.

Og til staðfestu eru allra viðstaddra hlutaðeiganda nöfn undirskrifuð.

Hannes Þorvaldsson; álitsmaður Sigurður Sigurðsson; viðtakari jarðar Magnús Pétursson; afhendir jörðina Þorsteinn Steindórsson

Þarna er talið innstæðuhús fyrir 30 kindur (liður 10). Það eru einu fjárhúsin sem fylgja jörðinni sjálfri en Þorsteinn átti sjálfur sex fjárhús eins og nefnt var fyrr og einnig hesthús. Svipað var háttað um aðrar leigujarðir, að ábúendurnir áttu venjulega talsvert af útihúsunum, einkum fjárhús.

Árið eftir, haustið 1842 (fljótlega eftir 4. nóvember), voru jarðir umboðsins teknar út við umboðsmannaskipti. Úttektin af Holti þá er ekki jafn nákvæm og sú fyrri en fylgir líka í viðhengi.

Loks skal nefnt að til eru búnaðarskýrslur frá síðustu árum Þorsteins í Holti, eftir lát Margrétar, t.d. frá árunum 1836 og 1839.[9] Kýrnar eru  fjórar og eitt naut, tamdir hestar ýmist sjö eða átta og fáein ótamin hross. Ærnar, sem mjólkaðar eru, teljast 66 og 68 og lömbin 50 til 60. Nokkur óregla er í búnaðarskýrslunum hvernig sauðir og geldfé er talið fram, stundum er miðað við aldur en stundum ekki og stundum miðað við sauði einungis en stundum er geldfé talið sér og mun þá átt við gemlinga. En þessi fénaður er í kringum 50 talsins og eiginlegir sauðir trúlega um helmingur af þeirri tölu.

Dánarbú Margrétar Jónsdóttir í Holti 1835

Úttekt í Holti haustið 1842